پیش از بارداری چه کار باید کرد

مراقبت های پیش از بارداری

اقدامات پیش از بارداری
برای داشتن یک بارداری بی خطر و یک زایمان راحت و فرزندی سالم باید همه خانم هایی که تصمیم به حاملگی دارند قبل از شروع بارداری توسط کارشناسان مراکز بهداشت تحت بررسی و مراقبت های پیش از بارداری قرار گیرند. در ملاقاتی که شما با همکاران مراکز بهداشت شهر و روستا خواهید داشت یک پرونده مراقبت برایتان تشکیل خواهد شد و اطلاعات مختلفی که در پاسخ به سوالات کارشناسان میدهید در آن ثبت خواهد شد. بر اساس این اطلاعات مشکلاتی را  که ممکن است برای بارداری شما مضر باشد پیگیری و رفع حواهد گردید و در پرونده مراقبتی شما ثبت می شود تا در مراقبتهای دوران بارداری در نظر گرفته شود. در این یخش جهت آشنایی و آمادگی شما با سوالاتی که در ملاقات با همکاران مراکز بهداشت ازشما پرسیده میشود به یک یک این بررسی ها اشاره خواهد شد.

بسیاری از بیماری ها و شرایط طبی نیاز به کنترل، تغییر دارو، ارزیابی وضعیت و یا عوارض بیماری پیش از بارداری دارد زیرا عدم توجه به آنها میزان مرگ و عوارض مادری/ جنینی/ نوزادی را افزایش می دهد.

بیماری ها و شرایط تأثیرگذار بر بارداری که نیازمند توجه به آنها در زمان پیش از بارداری هستیم شامل:

بیماری قلبی، دیابت، لوپوس، آرتریت روماتوئید، اختلالات روانی، آنمی، تالاسمی مینور، صرع، ابتلا به فشارخون بالا، سل تحت درمان، بیماری تیروئید، مصرف کنندگان الکل و دخانیات و مواد مخدر، ابتلا به عفونت های علامت دار واژینال، نمایه توده بدنی بیش از ۲۵ و کمتر از ۱۸/۵ و یا اختلالات تغذیه ای، سندرم تخمدان پلی کیستیک و…. میباشد.

از این رو انجام مراقبت پیش از بارداری ، باید در یکی از شرایط زیر صورت گیرد:

مراقبت های پیش از بارداری برای چه کسانی انجام میشود؟

۱-  تمامی خانمهایی که به قصد بارداری، روش پیشگیری از بارداری خود را قطع کرده و یا می خواهند قطع کنند،

۲- تمامی خانمهایی که با تست حاملگی منفی مراجعه کرده اند،

۳- تمامی خانمهایی که از هیچ روشی استفاده نمی کنند و برای اولین بار برای دریافت روش پیشگیری از بارداری مراجعه کرده اند و تمایل به بارداری در آینده دارند، برای این افراد حداکثر طی ۶ ماه اول پس از مراجعه، مراقبت پیش از بارداری انجام شده و نتیجه آن به عنوان سابقه برای آنان در پرونده حفظ می شود.

خانم هایی که مشکلات فوق را داشته باشند تا پیش از بارداری چه کاری باید انجام بدهند ؟

۱: لازم است تا زمانی که عارضه یا بیماری خانم رفع و یا کنترل نشده است، به منظور جلوگیری از بروز حاملگی های پر خطر، وی را به استفاده از روش های پیشگیری از بارداری تشویق و توصیه نمود.

۲: این مراقبت تا مدت یک سال اعتبار دارد، بدین معنا که در صورت ارایه یک بار مراقبت پیش از بارداری ، تا یک سال نیاز به تکرار نیست. بدیهی است در صورتی که نتیجه مراقبت پیش از بارداری غیر طبیعی است یعنی آن خانم عارضه یا بیماری دارد، تا زمان رفع عارضه یا بیماری و یا کنترل کامل آن، پیگیری به منظور درمان و یا کنترل بیماری توسط پزشک یا ماما انجام گیرد.

 

مراقبت های پیش از بارداری و تعاریف آنها

۱- آزمایش های پیش از بارداری شامل : گروه خونی و ارهاش، شمارش کامل خون، قند خون ناشتا، کامل و کشت ادرار .

نکته۱: در صورت وجود یا سابقه رفتارهای پر خطر در خانم و یا همسرش، خانم را برای انجام آزمایش HIV  به کارشناس ایدز یا مرکز مشاوره بیماری های رفتاری ارجاع میدهند .

نکته ۲: در صورت وجود یا سابقه رفتارهای پر خطر در خانم و یا همسرش، آزمایشVDRL  درخواست می شود .

نکته ۳: تیتر آنتی بادی ضد سرخجه در صورتی که خانم علیه سرخجه ایمن نشده باشد و سابقه ابتلا به سرخجه را نیز نداشته باشد، درخواست میشود.

نکته ۴: در صورتی که خانم طبق دستورالعمل کشوری بر علیه هپاتیت ایمن نشده است، آزمایش HBsAg  درخواست میشود.

۲- آموزش و توصیه: در مورد بهداشت فردی و روان، بهداشت جنسی، بهداشت دهان و دندان، تغذیه و مکمل های دارویی و زمان قطع روش پیشگیری از بارداری و همچنین زمان مناسب باردار شدن آموزش داده میشود.

۳- اعتیاد یا وابستگی: یک بیماری بالینی است که خود را با تظاهرات رفتاری، شناختی و فیزیولوژیک نشان می دهد و باعث می شود فرد  مصرف مواد را به رفتارهای دیگر ترجیح دهد.

برای تشخیص وابستگی به مواد، حداقل وجود سه نشانه از نشانه های زیر لازم است:

– تحمل که افزایش تدریجی مقدار ماده مصرفی لازم برای دست یابی به علائم مصرف آن ماده است؛

– پیدایش علائم ترک در صورت عدم مصرف یا کاهش مقدار مصرف؛

– تمایل دائم و تلاشهای ناموفق برای کاهش یا قطع مصرف ماده؛

– مختل شدن فعالیتهای اجتماعی، شغلی و تفریحی؛

– تداوم مصرف ماده علیرغم آگاهی از عوارض آن؛

– صرف زمان زیاد جهت تهیه، مصرف و یا بهبودی از عوارض.

۴- التهاب لثه: متورم، پرخون و قرمز شدن لثه

۵- الکلیسم: در جامعه ما هیچ گونه معیار عرفی وجود ندارد، اما آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که مصرف آن در بارداری ممنوع است.

۶- ایمن سازی: واکسن توأم طبق دستورالعمل کشوری واکسیناسیون تزریق میشود.

نکته: واکسن سرخجه در صورت تمایل خانم و منفی بودن تیتر آنتی بادی ضد سرخجه تزریق میشود. در صورت تزریق واکسن ویروس زنده سرخجه، خانم باید حداقل تا یک ماه از یک روش مؤثر پیشگیری از بارداری استفاده کند.

۷- پاپ اسمیر: طبق دستورالعمل وزارت بهداشت در خصوص فواصل انجام پاپ اسمیر، از دهانه رحم نمونه گرفته میشود.

۸- پوسیدگی دندان: عبارت است از تخریب ساختمان دندان به دنبال فعالیت میکروب های پوسیدگی زای دهان که علائم آن عبارتند از:

تغییر رنگ مینای دندان به رنگ قهوه ای یا سیاه
۱- سوراخ شدن دندان
2-حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام مصرف غذاهای سرد و گرم یا ترش و شیرین
3-حساس بودن یا درد گرفتن دندان هنگام فشردن دندان ها بر همدیگر

۹- تاریخ مراجعه بعدی: تاریخ مراجعه بعدی در صورت نیاز تعیین میگردد.

نکته: به خانمی که تصمیم به حاملگی گرفته و حهت مراقبت پیش از بارداری مراجعه کرده است یادآور می شوند که به محض قطع قاعدگی مراجعه کند تا در صورت تشخیص بارداری، مراقبت دوران بارداری که از هفته ۶ تا ۱۰ بارداری آغاز میشود برای او تنظیم گردد.

۱۰- تجویز اسید فولیک: مصرف روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک (ترجیحاً از ۳ ماه قبل از بارداری) تجویز میشود. ( این دارو به صورت نسخه توسط پزشک تجویز می شود)

۱۱- تشکیل پرونده: برای تشکیل پرونده، « فرم پیش از بارداری » تکمیل میشود.

۱۲- جرم دندانی: چنانچه پلاک میکروبی به وسیله مسواک زدن و یا نخ کشیدن از سطح دندان ها پاک نگردد و مدت طولانی روی دندان باقی بماند، به لایه ای سفت به رنگ زرد یا قهوه ای تبدیل می گردد که به آن جرم دندان میگویند.

۱۳- دخانیات: شامل مصرف هر نوع سیگار، توتون، تنباکو و … است.

۱۴- رفتارهای پر خطر: سابقه یا وجود رفتارهایی مانند سابقه زندان، اعتیاد تزریقی، رفتار جنسی پر خطر و محافظت نشده، سابقه تزریق مکرر خون شامل رفتارهای پر خطری است که باید در مراقبت پیش از بارداری در خصوص آن از خانمی که قصد حاملگی دارد پرسیده شود.

۱۵- زایمان: تولد نوزاد پس از شروع هفته ۲۲ بارداری به صورت مرده یا زنده

۱۶- زایمان زودرس: تولد نوزاد قبل از ۳۷ هفته کامل بارداری به صورت مرده یا زنده
۱۷- سقط: خروج محصول بارداری تا قبل از شروع هفته ۲۲ بارداری

۱۸- سقط دیررس: سقط پس از سه ماهه اول بارداری

۱۹- سقط مکرر: حداقل ۳ بار سقط متوالی

۲۰- شرح حال:  شامل موارد زیر است:

۲۱- تاریخچه پزشکی: از خانمی که قصد حاملگی دارد سوالاتی از سابقه یا ابتلا فعلی او  به بیماری پرسیده میشود، اعم از بیماری های زمینه ای(دیابت، فشارخون بالا، صرع، سل، کلیوی، آسم، قلبی و …)، اختلالات روانی، بیماری تیروئید، سوء تغذیه، ناهنجاری اسکلتی، عفونت HIV/ ایدز، هپاتیت، اختلال انعقادی، سابقه قبلی سرطان پستان در خانم های بالای ۲۵ سال و یا سابقه سرطان پستان در افراد درجه یک خانواده مادر (مادر، خواهر، مادر بزرگ) و یا لمس توده در پستان توسط خانم، ناهنجاری دستگاه تناسلی، نمایه توده بدنی غیر طبیعی، تالاسمی مینور در خانم و یا همسرش، اختلال ژنتیکی در خانم یا همسرش و یا وجود ناهنجاری در یکی از بستگان درجه یک ( پدر، مادر، خواهر، برادر، فرزند)

۲۲- تاریخچه بارداری: در بررسی پیش از بارداریتعداد بارداری، تعداد زایمان، تعداد سقط، تعداد فرزندان، سوابق بارداری و زایمان قبلی، داشتن فرزند کمتر از ۳ سال، بارداری پنجم و بالاتر

۲۳- تاریخچه اجتماعی: سن زیر ۱۸ و بالای ۳۵ سال، اعتیاد به مواد مخدر/ داروی مخدر، مصرف الکل، کشیدن سیگار یا سایر دخانیات، رفتارهای پرخطر، همسرآزاری، نسبت خویشاوندی با همسر، شغل سخت و سنگین

۲۴- شغل: هر فعالیت فکری یا بدنی که به منظور کسب درآمد (نقدی، غیر نقدی) صورت گیرد.

۲۵- شغل سخت و سنگین:

شغل سخت و سنگین در بررسی خانم پیش از بارداری شامل موارد زیر است:

الف) کار طولانی مدت به صورت ایستاده بیش از ۳ ساعت؛
ب) قرار گرفتن در معرض تشعشعات رادیو اکتیو و اشعه ایکس و یا در معرض مواد شیمیایی اعم از حشره کش، مواد آزمایشگاهی و…؛
ج) بالا بودن حجم فعالیت جسمی بگونه ای که موجب افزایش ضربان قلب و عرق کردن زیاد شود.
۲۶- عفونت دندانی، آبسه و درد شدید: از فوریت های شایع دندان پزشکی است که باید فبل از اقدام به حاملگی بررسی و درمان شود . پیشرفت شدید پوسیدگی و عفونت دندان معمولاً با دردهای شبانه، شدید، مداوم و خود به خودی همراه است که می تواند باعث تورم صورت و لثه ها (آبسه) شده و گاهی با فیستول (دهانه خروجی چرک آبسه دندان) همراه شود.

۲۷- بررسی علائم حیاتی:

فشارخون، درجه حرارت، نبض و تنفس را اندازه گیری میشود.

الف) فشارخون ۹۰/۱۴۰ میلیمتر جیوه و بالاتر «فشارخون بالا» است.

ب) دمای بدن به میزان ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر«تب» است.

پ) تعداد طبیعی نبض، ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه است.

ت) تعداد طبیعی تنفس، ۱۶ تا ۲۰ بار در دقیقه است.

۲۸- علائم روانی: وضعیت روانی خانم پیش ازبارداری را با ارزیابی علائم به شرح زیر تعیین میکنند:

الف) علائم خطر فوری روانی: شامل افکار یا اقدام به خودکشی، تحریک پذیری و پرخاشگری شدید، فرار از منزل، امتناع از خوردن، پرفعالیتی، توهم و هذیان با محتوای آسیب رساندن به خود و دیگران

ب) علائم در معرض خطر روانی: شامل روحیه افسرده، انرژی کم، کم حوصلگی، عصبانیت، بی قراری، اختلال در خواب و اشتها (پرخوابی، کم خوابی، پراشتهایی، کم اشتهایی)، توهم و هذیان با محتوای غیر آسیب رسان به خود و دیگران

۲۹- فاصله بارداری تا زایمان قبلی کمتر از ۳ سال: بهتر است فاصله بارداری فعلی تا زایمان قبلی کمتر از ۳ سال نباشد. (سقط در این فاصله گذاری محاسبه نمی شود.)

۳۰- مرده زایی: منظور از مرده زایی مرگ جنین بعد از شروع هفته ۲۲ بارداری تا زمان زایمان است به گونه ای که جنین بعد از جدا شدن از مادر نفس نمی کشد و یا هیچ علامتی مبنی بر وجود حیات مانند ضربان قلب و یا حرکات ارادی را نشان نمی دهد.

نکته: دوره پری ناتال (بارداری) از شروع هفته ۲۲ بارداری تا انتهای روز ۲۸ پس از تولد است.

۳۱- مرگ نوزاد: شامل سابقه مرگ نوزاد زنده متولد شده ( نوزادی که پس از خروج از رحم علامت حیات داشته است) از زمان تولد تا ۲۸روز کامل پس از تولد است .

۳۲- معاینه دهان و دندان: دهان و دندان خانم را از نظر وجود جرم، پوسیدگی، التهاب لثه، عفونت دندانی و آبسه معاینه کنید.

۳۳- معاینه فیزیکی:  همه خانمها قبل از اقدام به بارداری به شرح زیر معاینه می شوند:

الف- بررسی سفیدی چشم (اسکلرا) از نظر زردی و ملتحمه چشم از نظر کم خونی

ب- بررسی پوست از نظر بثورات

پ- لمس قوام و اندازه غده تیروئید و بررسی ندول های تیروئید

ت- سمع صدای قلب و ریه از نظر وجود صداهای غیر طبیعی (سوفل ها، آریتمی، ویزینگ، رال)

ث- معاینه پستان ها از نظر قوام، ظاهر، وجود توده و خروج هر نوع ترشح از پستان در خانم های بالای ۲۵ سال (معاینه ترجیحاً توسط ماما یا پزشک عمومی زن)

ج- لمس شکم از نظر بررسی اندازه کبد و طحال و بررسی شکم از نظر وجود اسکار و توده

چ- بررسی اندامهای تحتانی از نظر وجود ادم و ناهنجاری اسکلتی

ح- معاینه لگن و واژن: وضعیت ظاهری لگن از نظر تغییر شکلهای محسوس مانند راشیتیسم، فلج بودن و یا اسکلیوزیس بررسی می شود.

خ- به منظور بررسی عفونت، توده، وضعیت رحم و ضمائم آن، وضعیت ناحیه تناسلی از نظر هرپس و یا سایر ضایعات، معاینه واژینال (توسط ماما یا پزشک عمومی زن) انجام می شود.

۳۴- نمایه توده بدنی: با استفاده از میزان وزن و قد، نمایه توده بدنی را از روی نمودار نوموگرام محاسبه کنید.

۳۵- همسر آزاری:  هر رفتار خشن وابسته به جنسیتی است که موجب آسیب شده یا با احتمال آسیب جسمی، روانی و یا رنجش زن همراه گردد. چنین رفتاری می تواند با تهدید، اجبار یا سلب مطلق آزادی و اختیار صورت گرفته و در جمع یا در خفا رخ دهد.

۳۶- خشونت جسمی: هر گونه اقدام عمدی از سوی شوهر که منجر به وارد شدن آسیب بدنی به همسرش گردد مانند مشت زدن، سیلی زدن و لگد زدن، هل دادن، کشیدن موها، اقدام به خفه کردن، ضربه زدن با چاقو

۳۷- خشونت روانی: رفتار خشونت آمیزی است که شرافت، آبرو و اعتماد به نفس زن را خدشه دار   می کند. این رفتار به صورت انتقاد ناروا، تحقیر، بد دهانی، تمسخر، توهین، فحاشی، متلک و تهدیدهای مداوم اعمال می شود.

 

 

  مدت اعتبار مراقبت پیش از بارداری یک سال است