در این بخش و پس ازآنکه با مزاجها و طبایع مختلف ( مزاج سرد،گرم،مرطوب یا تر،خشک،سرد و و خشک،سرد و تر،گرم و خشک،گرم و تر ) آشنا شدید و تعریف هر خلط ( سودا،صفرا،بلغم و دم ) را آموختید دستورات سلامتی مخصوص هر مزاج را با هم مرور می کنیم تا یاد بگیریم برای صاحب هر مزاج چه چیزهایی مفید است و مصرف بی رویه چه چیزهایی مزاج او را از حالت تعادل خارج کرده سبب بیماری او میگردد. در زیر رژیم غذایی مزاج ها و طبایع مختلف و پرهیزهای هر مزاج را مطالعه خواهید کرد:
رژیم غذایی مزاج گرم و خشک
- بیشتر از میوه‌ها و سبزی‌ها بهره ببرند و کمتر از گوشت استفاده نمایند
- هوای تازه و خنک
- مصرف آب و مایعات را به همراه چند قطره آب لیموترش تازه افزایش دهند
- حداقل ۶-۵ ساعت خواب شبانه توصیه می‌شود
- استراحت کافی
- فعالیت جسمی و ورزش را در هوای خنک، صبح زود یا شامگاه انجام دهند
برخی از پرهیزهای مزاج گرم و خشک
مصرف بیش از حد مواد غذایی زیر سبب تولید بیش از حد خلط صفرا و بدنبال آن بالا رفتن سریع گرمی و خشکی در صاحبان این مزاج میگردد، که به نوبه خود عوارضی ایجاد می کنند. بنابراین افراد دارای مزاج گرم و خشک باید در خوردن این گروه خوراکیها زیاده روی نکنند :
تخم‌مرغ، سیر، پیاز، ادویه‌های تند و تیز، گوشت قرمز، گوشت تمام پرندگان کوچک، بادمجان، موز، خربزه، آناناس، طالبی، انجیر، گردو، پسته، فندق، نارگیل، سیاه‌دانه، شنبلیله و ریزه‌خواری (این که انسان مدام در حال غذا خوردن باشد مثل تخمه شکستن و خوردن تنقلات) و … .
در نزاج گرم و خشک باید از تمامی غذاها و نوشیدنی‌هایی که دارای مزاج گرم و به ویژه گرم و خشک هستند مخصوصاً در هوای گرم ، پرهیز و در صورت ضرورت و نیاز حتماً با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده شود. مصلحات مواد غذایی
غذاهای مفید برای مزاج گرم و خشک
* انواع مرکبات، انار، شاه‌توت، خیار، سیب، گلابی، آلبالو، گیلاس، آلو، شفتالو، گوجه سبز، زرشک، هندوانه، کدو خورشی، هویج فرنگی، روغن زیتون، سوپ جو، پاچه گوسفند همراه با تعدادی آلوبخارا، سبزی‌هایی مانند کاهو، اسفناج، لیموترش تازه، سیب‌زمینی بخارپز شده، بامیه، برگه هلو و زردآلو، مغز بادام خام، برنج سفید با روغن زیتون، کدو حلوایی، نخودفرنگی، عدس، ماش، جوی دوسر، مخمر آبجو، رب انار، آب انار، لواشک خانگی، گریپ فروت، ترنجبین، شیرخشت، تمرهندی، نان جو، آش جو، بذرهای ملیّن مانند اسفرزه، بارهنگ، ترشی‌های طبیعی، مغز فلوس، انگور.
* نوشیدن روزانه یک تا سه لیوان شربت زرشک نیم ساعت قبل از غذا و دو ساعت و نیم بعد از آن نیز مفید است. عرق کاسنی و عرق شاهتره بهترین نوشیدنی برای این گونه افراد است.
* تخم خیار، مغز تخم هندوانه، تخم کاهو از هر کدام به مقدار مساوی مخلوط و آسیاب کرده و روزی دوبار و هر بار یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب حل کرده و میل کنند.
* به طور کلی از تمامی غذاها و نوشیدنی‌هایی که دارای مزاج سرد بویژه سرد و تر هستند، استفاده کنند.
رژیم غذایی مزاج گرم و تر
- از انواع میوه، سبزی، گوشت و غذاهای دریایی استفاده کنند.
- ۷-۶ ساعت خواب شبانه کافی است. سعی کنند کمتر از ۳ ساعت و بیشتر از ۸ ساعت نخوابند. همه افراد از زود به رختخواب رفتن و زود بیدار شدن بهره می‌برند ولی افراد دموی مزاج باید بیشتر آن را رعایت کنند.
- حجامت یا فصد سالی ۳-۲ بار برای این افراد عالی است و بهتر است این کار در فصل بهار یا تابستان انجام شود.
- از هوا، محیط و فعالیت‌هایی که موجب افزایش گرما و رطوبت می‌شوند پرهیز نمایند.
- کم‌خوری
برخی از پرهیزهای مزاج گرم و تر
افراد دموی مزاج یا همان صاحبان مزاج گرم و تر باید پرهیزهای زیر را رعایت کند تا بتواند سالم بمانند. مصرف بی رویه خوارکی های زیر سبب تولید بیش از حد خون (خلط خون) و در نتیجه افزایش بیش از حد گرما و رطوبت در وجود این افراد می گردد و عوارض شدیدی روی خواب ، اشتها ، خلق و سلامت دستگاههای داخلی بدنشان خواهد گذاشت، بنابراین بهتر است موارد زیر را رعایت کنند و در مصرف مواد غذایی زیاده روی نکنند تا تعادل مناسبی در مزاج پیدا کنند :
پرخوری، مصرف بیش از حد ادویه‌های تند، انواع شور (خیارشور و…)، گوشت زیاد، غذاهای نشاسته‌ای، غذاهای چرب، تخم‌مرغ، خرما، توت، کشمش، انبه، بادام، پسته، موز، فندق، انجیر، انگور، سیر، بادمجان، گوشت گوسفند، بره، بوقلمون، اردک، تخم اردک و جگر سیاه.
* بهتر است از غذاها و نوشیدنی‌هایی که دارای مزاج گرم و تر هستند کمتر استفاده نمایند و در صورت ضرورت و نیاز، حتماً با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده کنند. مصلحات مواد غذایی
غذاهای مفید برای مزاج گرم و تر
از غذاها و نوشیدنی‌هایی که دارای مزاج سرد به ویژه سرد و خشک هستند به طور متناسب استفاده کنند.
نوشیدن آب خنک به همراه چند قطره آب لیموترش تازه، آب زرشک، کاهو، خیار، میوه‌ها به خصوص سیب درختی همراه با پوست و دانه‌های آن، انار، نارنگی، پرتقال، گلابی، نارنج، تمرهندی، لیمو شیرین، سنجد، غوره، آلوبخارا، سوپ یا آش جو، نان جو، لیموترش تازه، استفاده از سالاد فصل، روغن زیتون، حبوبات و غلات جوانه‌زده (مثل جوی دوسر، ماش و عدس)، بذرهای ملین (مانند اسفرزه، بارهنگ، خاکشیر)، غذاهای خام (میوه‌ها و سبزی‌ها)، انواع توت تازه به خصوص شاه‌توت، عسل به مقدار کم، کدو خورشی، آلبالو و … .
رژیم غذایی مزاج سرد و تر
صاحبان مزاج سردو تر باید سعی کنند :
- روزی دو وعده غذا میل کنند زیرا توانایی هضم دستگاه گوارش افراد بلغمی کم است. اگر در بین وعده‌های غذایی احساس گرسنگی کردند مقداری میوه یا سالاد متناسب با مزاج میل کنند.
- ورزش و فعالیت جسمی منظم توصیه می‌شود.
- راه رفتن به مدت ۱۵-۱۰ دقیقه پس از شام برایشان مفید است.
- حداقل ۸ ساعت خواب مناسب لازم دارند. سعی کنند قبل از طلوع آفتاب از خواب برخیزند تا از تولید بلغم اضافه خودداری شود.
- از هوا و محیط مرطوب و خواب و استراحت بیش از اندازه که موجب افزایش سردی و تری می‌شود پرهیز نمایند.
- پوشیدن لباس مناسب و گرمای کافی به خصوص در هوای مرطوب توصیه می‌شود.
- حمام گرم و خشک (سونای خشک) برای رفع بلغم مفید می‌باشد.
- از خوابیدن در طی روز و همچنین یک ساعت قبل از غروب که برای آن‌ها بسیار مضر بوده بپرهیزند چون موجب افزایش بلغم گشته و سنگینی سر و التهاب سینوس‌ها و کند شدن رفتارهای مغزی را موجب می‌شود.
برخی از پرهیزهای مزاج سرد و تر
مصرف ببیش از حد مواد غذایی زیر موجب تولید بیش از حد خلط بلغم در صاحبان مزاح سرد و تر خواهد گردید و بسرعت سردی و رطوبت را در این افراد بالا خواهد برد
- پرخوری، مصرف بیش از حد و بدون مصلح انواع فرآورده‌های لبنی، ترشی‌ها و سرکه، شور، ماش، برنج سفید، عدس، سیب‌زمینی، سوپ جو، میوه‌های ترش و کال، نارنگی، کیوی، مرکبات، هندوانه، خیار و تخم آن، تخم کاهو، تخم کاسنی، نشاسته، قارچ، گوشت گاو، انواع گوشت سفید، گوجه‌فرنگی، کدو خورشی، کاهو، اسفناج، غوره، سماق، انواع آلو و آلبالو و … .
- همچنین از تمامی غذاها و نوشیدنی‌هایی که دارای مزاج سرد به ویژه سرد و تر (مخصوصاً در هوای سرد) هستند، پرهیز و در صورت ضرورت و نیاز حتماً با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده کنند. مصلحات مواد غذایی
غذاهای مفید برای مزاج سرد و تر
آبگوشت، گوشت شتر، برّه، کبوتر، سار، گنجشک، بوقلمون کباب شده، مرغ محلی، میوه‌های رسیده و شیرین مانند سیب با پوست و دانه، گلابی، طالبی، به، نارگیل، ادویه‌ها مانند هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، فلفل سیاه و قرمز، آویشن، مقل ازرق، رازیانه، سیر، دانه خردل، موسیر، ریشه‌ها مانند چغندر، شلغم، هویج، کلم قمری، ترب سیاه و سفید، تمامی سبزیهای گرم مانند ساقه کرفس، نعناع، ریحان، جعفری، مرزه، ترخون، تره و شوید، شنبلیله، حبوبات مانند نخود، گندم، لوبیا چیتی و لپه، نوشیدنی‌های گرمی‌بخش مانند دم‌کرده دارچین و مقدار کمی زنجبیل، گل گاوزبان، اسطوخودوس، بذرهای ملین مانند تخم ریحان، خاکشیر، مرو، خشکبار مانند بادام، گردو، فندق، پسته، کنجد، ارده، عسل، شیره خرما یا انگور.
در صورت استفاده از برنج، حبوبات و یا غلات بهتر است از ادویه‌های گرم مانند زیره سیاه، زیره سبز، زنجبیل، دارچین، هل، زعفران و کمی زردچوبه استفاده کنند.
رژیم غذایی مزاج سرد و خشک
- این افراد دارای پوست خشک بوده و باید پوست خود را با روغن زیتون یا روغن کنجد چرب کنند.
- ۱۵-۱۰ دقیقه پیاده‌روی بعد از شام برایشان مفید است.
- از مایعات به همراه چند قطره آب لیموترش تازه به اندازه کافی استفاده کنند.
- آب هویج و آب سیب را فراموش نکنند.
- حمام کردن با آب ولرم و ماساژ بدن با روغن‌های مناسب مفید می‌باشد.
- هر ۱۲ ساعت بینی خود را با کمی روغن بادام شیرین مرطوب کنند.
- ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی انجام دهند.
- سفرهای کوتاه به خصوص به مناطق مرطوب و متعدل توصیه می‌شود.
- حداقل به ۶-۵ ساعت خواب نیاز دارند. خوابیدن در طی روز برای آن‌ها مضر است.
- از هوای سرد و خشک مثل هوای پاییز، محیط و فعالیت‌هایی که موجب افزایش سردی و خشکی می‌شوند خودداری کنند.
- از بی‌خوابی و کم‌خوابی خودداری نمایند.
- افسردگی، غم و تنهایی موجب تشدید علائم سوداوی می‌شوند.
- استفاده مداوم از رایانه و زیاد تماشا کردن تلویزیون، سودا را افزایش می‌دهد.
برخی از پرهیزهای مزاج سرد و خشک
موارد ذکر شده در زیر موجب تولید بیش از حد خلط سودا و در نتیحه افزایش سردی و خشکی در صاحبان مزاج سرد و خشک خواهد گردید ، بنابراین باید از مصرف بیش ازحد این مواد بپرهیزند:
* مصرف بیش از حد و بدون مصلح بادمجان، غذاهای نمک‌سود مانند ماهی دودی، ماهی شور، خیار شور، نمک زیاد، پنیر شور، گوشت گاو و گوشت حیوانات پیر، گوشت شترمرغ، غذاهای مانده، بیات و فریز شده، لبنیات، کلم، گل کلم، کاهو، ماهی، برنج سفید، عدس، ترشی‌ها، سرکه، تمرهندی، غوره و آبغوره، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، قارچ، لوبیا سبز، نخودفرنگی، ذرت (بلال)، ارزن، جو، تمام میوه‌های ترش مانند انواع آلوترش، انارترش، پرتقال، تمشک، گریپ‌فروت، لیمو (در صورت استفاده از میوه‌های دارای مزاج سرد، پس از خوردن آن‌ها می توان از یک تا دو قاشق غذاخوری عسل استفاده نمود).
* همچنین از تمامی غذاها و نوشیدنی‌هایی که دارای مزاج سرد به ویژه سرد و خشک هستند، پرهیز و در صورت ضرورت و نیاز، حتماً با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده کنند. مصلحات مواد غذایی
غذاهای مفید برای مزاج سرد و خشک
گوشت بّره، شتر، کبوتر، گنجشک و سار، مرغ محلی فربه، تخم‌مرغ محلی، گندم، لوبیا، سیب با پوست و دانه، گلابی، طالبی، به، بادام شیرین، خربزه، انگور، آب نارگیل، آلو شیرین، در صورت مصرف برنج حتماً از شوید، زیره سیاه و زعفران استفاده شود. سبزیهای گرم مانند نعناع، ریحان، ترخون، مرزه، جعفری، تره، ساقه کرفس، کنگر، چغندر، شلغم، ترب، هویج فرنگی، فندق، عسل، توت، کشمش، انجیر، خرما، هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، زیره و استفاده از بذرهای ملّین مانند قدومه شیرازی، تخم ریحان، سالاد فصل با مقداری جوانه گندم، شربت زعفران، فرنی بادام، نخود، نخوداب، کنجد، ارده، عسل، شیره خرما یا انگور،بادام، گردو، فندق، نان سنگک کنجدی با کره محلی گاوی و مربای بالنگی که در تهیه آن از عسل استفاده شده است و… .
مزاج گرم
مکان خنک ومسیر باد مخصوصا تابستان
اجتناب از راه رفتن در آفتاب
حمام با آب سرد در تابستان و ولرم در زمستان
شستشوی سر با لعاب ختمی و اسفرزه
غذای مفید برای مزاج گرم: ماهی تازه، گوشت بزغاله و جوجه مرغ و خروس، آبغوره و آب انار ترش و کدو و کاهو ، شفتالو و زردآلو، توت سیاه و گلابی،خیار و خرفه و اسفناج
سکنجبین، شربت ریباس و زرشک و لیمو
لیمو ، نارنگی و پرتغال
مزاج سرد
غذای گرم : گوشت گوسفند و بز جوان با زیره و دارچین و پیاز
ترب ، نعنا، شاهی،تره و طرخون
شکر و عسل و گردو و بادام
میوه های بسیار شیرین
اجتناب از آب یخ
بوی نرگس و گل شب بو و زنبق
مکان گرم
ورزش سنگین
حمام گرم
مزاج مرطوب
گوشت شکار و نمک سود و ماهی شور
کبک و تیهو با ادویه
مکان در جاهای مرتفع آفتابی
ورزش با شکم خالی حمام طولانی
اجتناب از پرخوری و پر خوابی
مزاج خشک
غذای رطب ( مرطوب ) : گوشت ماهی تازه و بزغاله
غذاهایی که با کدو و اسفناج و خرفه
بادام و انجیر و انگور و شفتالو و خربزه و باقلی تازه
مکان مرطوب و فواره
خواب و استراحت
پرهیز از حرکت وخستگی و راه رفتن در آفتاب
پرهیز از بی خوابی و جماع بیش از حد و حمام طولانی و اعراض نفسانی
