آقطی سیاه ( انگور کولی ) Elderberry
نام علمی Sambucus nigra
آقطی سیاه که در همدان انگور کولی نامیده می شود از زمانهای قدیم مورد مصرف مردم بوده و از آن برای رفع امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده می کرده اند .
آقطی سیاه که خمان کبیر نیز نامیده می شود درختچه ای است که ارتفاع آن در نواحی مساعد به ۱۰ متر می رسد . این درختچه معمولا در کنار جاده ها و حاشیه جنگل ها و در نواحی مرطوب و سایه دار می روید .
برگهای آن سبز رنگ ، بیضوی ، دندانه دار و مرکب از ۵-۷ برگچه می باشد. اگر برگهایش شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می شود .
گلهای آن سفید و خوشه ای است که در اواخر بهار ظاهر می شود . میوه آقطی سیاه گوشتی ، ریز و مانند انگور و برنگ آبی سیر می باشد .
قسمت مورد استفاده این درختچه گل ، برگ و پوست داخلی ساقه آن است .
آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان می روید .
نامهای دیگر آقطی سیاه : خمان ، سبوقه ، خمان کبیر ، تر ، دارگن ، انگور کولی ، خمان صغیر ، پلم ، پلخون ، شون و آقطی سرخ می باشد
ترکیبات شیمیایی آقطی سیاه :
پوست این درختچه و برگ آن دارای موادی مانند سامبوسین Sambucine سامبونیگرین Sambunigerine ، کولین ، سیکوتین Cicutine و مقدار کمی نیترات پتاسیم می باشد . در گلهای آن الدرین Elderine و مقدار کمی اسانس وجود دارد . میوه آقطی سیاه دارای کریزان تمین Chrysanthemin ، مواد قندی ، اسانس ، صمغ ، اسید والزیانیک و اسید استیک میباشد .
خواص داروئی آقطی سیاه :
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است . پوست ثانوی ( داخلی ) ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمت های این گیاه است . خواص دارویی این گیاه عبارت است از:
۱- موثر در درمان روماتسم و درد مفاصل
۲- ادرار آور
۳- ملین و ضد یبوست بسیار خوب برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است .
۴- رفع اسهال با مصرف دم کرده برگهای خشک شده آن
۵- تسکین دهنده و التیام دهنده بواسیر ، برگهای تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید .
۶- درمان کننده استسقاء : آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج می سازد .
۷- از بین برنده خارش بدن : پوست ساقه آنرا در روغن بجوشانید و سپس آنرا صاف کرده و بگذارید سرد شود . این روغن را روی قسمت هایی که خارش دارد بزنید .
۸- کمک به جوش خوردن استخوان شکسته با مصرف دم کرده ریشه این درختچه
۹- درمان کننده گریپ ، سرما خوردگی ، بیماریهای دستگاه تنفسی و نقرس : با مصرف دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه
۱۰- درمان کننده برونشیت و ذات الجنب : با مصرف جوشانده گلهای خشک شده این گیاه
۱۱- درمان بیماری و دفع کننده اخلاط چسبناک از حلق : با بخور گلهای آقطی سیاه
۱۲- درمان بیماریهای کلیه و مجاری ادرار
۱۳- دفع سنگ کلیه
۱۴- افزاینده شیر مادران شیرده
۱۵- مفید برای درمان بیماری صرع
۱۶- درمان کننده اگزما :جوشانده گلهای خشک شده آقطی سیاه را بصورت کمپرس روی زخمهای اگزما بگذارید
۱۷- سیاه کننده و تقویت کننده موها با خوردن میوه آقطی سیاه و مالیده آن به سر
۱۸- التیام سوختگی : جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگی ها بگذارید و کمپرس کنید .
۱۹- برطرف کننده ورم چشمها : چشمها را با جوشانده گلهای این گیاه شستشو دهید .
۲۰- دفع آفات درختان و سبزیجات با جوشانده برگهای این درخت
۲۱- شیر پاک کن : اگر پوست حساس دارید برای شستن صورت یا پاک نمودن آرایش از دم کرده آقطی سیاه استفاده کنید .
۲۲- برطرف کننده کک و مک : برای شادابی پوست صورت و از بین بردن لکه ها و کک و مک می توان از ماسک زیر استفاده کدر :
گلهای خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقداری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید . این خمیر را بصورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بشویید. این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند .
طرز استفاده آقطی سیاه :
۱
) جوشانده آقطی سیاه : مقدار ۶۰ گرم پوست ساقه ، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد ، سپس آنرا صاف کنید .
۲) سرکه آقطی سیاه : 20-۱۰ گرم برگهای خشک شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بهم بزنید . پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید . مقدار مصرف این سرکه یک سوپخوری و سه بار در روز است .
۳) دم کرده آقطی سیاه : مقدار ۱۰۰ گرم گل خشک شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بمدت ۱۰ دقیقه دم کنید . از این دم کرده می توانید برای شستشوی زخم ها استفاده کنید .
۴) شیره یا آب میوه آقطی سیاه : میوه های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود . مقدار مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب می باشد .
۵) شربت آقطی سیاه : آب میوه را گرفته و با هم وزن آن قند مخلوط کنید . سپس این مخلوط را بجوشانید تا شربت غلیظی بدست آید . مقدار مصرف این شربت یک قاشق غذا خوری قبل از هر غذا است.
مضرات آقطی سیاه :
استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم روده ها شود .
طبیعت آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد مزاج حتما باید آنرا با عسل بخورند .
