روایات حجامت احادیث حجامت

روایات حجامت

در احادیث و روایات فراوانی که از معصومین علیهم السلام رسیده، بر نقش و تاثیر حجامت تاکید شده و معصومین علیهم السلام خود به آن عمل کرده اند و این به معنای مفید بودن این عمل و موثر بودن آن در دفع بیماری و تقویت سیستم دفاعی و ایمنی بدن است . در این بخش به معرفی روایات حجامت از منابع مختلف میپردازیم. چرا که حجامت یک روش پیشگیرانه  و درمان کننده ای است که از انبیا و پیشوایان دینی در زمینه علمی که خداوند منان به آنها نسیب فرموده بیان شده است.

روایات حجامت از زبان پیامبر اکرم (ص)

از مهمترین روایات حجامت حدیثی از رسول اکرم (ص) در حدیث شب معراج است که می فرمایند :
وقتی به آسمان هفتم صعود کردم هیچ ملکی از من گذر نکرد مگر این که گفت : ای محمد حجامت کن و امتت را به حجامت امر بفرما.
بحار ج ۶۲ ص ۳۰۰ باب ۸۹

پیامبر اکرم در روایتی در نهج الفصاحه آمده پنج چیز را از سنتهای پیامبران الهی معرفی کرده اند که عبارتند از :

” خمْسٌ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلینَ: اَلْحَیاءُ وَ الْحِلْمُ وَ الْحِجامَهُ وَ السِّواکُ وَ التَّعَطُّرُ“

پنج چیز از سنتهای پیغمبران است: حیا، حلم، حجامت، مسواک و عطر زدن.

نهج الفصاحه ص۴۶۲ ، ح ۱۴۶۳

روایات حجامت از قول امام علی (ع):

به درستی که حجامت بدن را سالم و عقل را نیرومند می گرداند.
بحار ج ۶۲ ص ۱۱۴ و ج ۱۰ ص ۸۹

روایات حجامت از قول امام رضا (ع):

رسول خدا فرمودند: اگر در چیزی شفا وجود داشته باشد پس در تیغ حجّام است یا در شربتی از عسل.
وسائل ج۱۷ص ۵۴۱-

عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَهَ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع نَزَلَ جَبْرَئِیلُ ع عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص بِالسِّوَاکِ وَ الْخِلَالِ وَ الْحِجَامَهِ ؛

حضرت صادق –ع- می فرماید : جبرئیل با دستور مسواک و خلال کردن و حجامت بر پیامبر –ص- نازل شد .
الکافی ۶ ۳۷۶ باب الخلال ….. ص : ۳۷۶

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الدَّاءُ ثَلَاثَهٌ وَ الدَّوَاءُ ثَلَاثَهٌ فَأَمَّا الدَّاءُ فَالدَّمُ وَ الْمِرَّهُ وَ الْبَلْغَمُ فَدَوَاءُ الدَّمِ الْحِجَامَهُ وَ دَوَاءُ الْبَلْغَمِ الْحَمَّامُ وَ دَوَاءُ الْمِرَّهِ الْمَشِیُّ
درد و بیماری سه تا است و دارو نیز سه تا است : درد و بیماری خون و صفرا و بلغم است و داروی خون حجامت و داروی بلغم حمام و داروی صفرا راه رفتن است .
من‏لایحضره‏الفقیه ۱ ۱۲۶ باب غسل یوم الجمعه و دخول الحمام

روایات حجامت در خصوص آداب قبل و بعد از حجامت

اگر می خواهید حجامتی موفق، بی درد سر و موثر داشته باشید مقاله زیر را بخوانید

الف – روایات حجامت در خصوص خوراک قبل و بعد از حجامت:

ائمه‏  معصومین (ع) در احادیث خود به خوراک مناسب براى قبل و بعد از حجامت اشاره فرموده ‏اند که در اینجا برخى از آن‏ها را بیان مى‏کنیم :

۱- در روایتى از عبدالملک نوفلى آمده که بر امام صادق(ع) وارد شدم. در دست ایشان انارى دیدم. فرمود:
« انارى بیاور، چرا که من از هیچ چیز به اندازه‏ى شریک گرفتن در خوردن انار ناراحت نمى‏شوم. سپس حجامت نمود و امر فرمود که حجامت کنم و من نیز حجامت کردم. سپس انار دیگرى خواست…»

۲- در روایت دیگرى از روایات حجامت حمیرى مى‏ گوید:

« به امام صادق‏(ع) نامه نوشتم و عرض کردم که من خون و صفرا دارم. زمانى که حجامت می کنم، صفرا بر من غلبه می کند و زمانى که حجامت را به تأخیر می اندازم خون به من ضرر می رساند. نظر شما در این مورد چیست؟
سپس حضرت به من نامه نوشت که حجامت کن و براى تاثیر حجامت ماهى تازه بخور. دوباره مسئله را سئوال کردم. ایشان نوشت حجامت کن و ماهى تازه با آب و نمک بخور. این کار را انجام دادم و سلامت یافتم.»
البته از متن حدیث چنین برمىی آید که دستور مصرف ماهى تازه براى چنین شخصى با وضعیت خاص خود بوده است نه براى همه‏ مردم.

۳- مرد دیگرى روایت می کند که خدمت امام صادق‏ علیه السلام بودم. حضرت، حجّام خواست و فرمود :
ابزار حجامت را بشوى و انارى خواست و میل فرمود و پس از این که از حجامت فارغ شد، انار دیگرى خواست و میل کرد و فرمود این کار مُرار (صفرا) را فرو می ‏نشاند.

۴- امام حسن عسکرى‏ علیه السلام می ‏فرماید :
« بعد از حجامت انار شیرین میل کنید، چون انار خون را آرام مىی کند و آن را در مسیر خود صاف مىی گرداند.»

۵- یک روز امام رضا علیه السلام فرمود :
« اى معتب، براى من ماهى تازه تهیه کن. می خواهم حجامت کنم. تهیه کردم. پس فرمود: اى معتب براى من سوپى درست کن. سوپ را براى ایشان درست کردم و حضرت از آن تناول فرمود.»

۶- امام رضا علیه السلام در رساله ‏ى ذهبیّه، فرمایش مفصّلى در مورد خوراک بعد از حجامت دارند که قسمتى از آن را در اینجا می آوریم:
« پس از استحمام باید موضع فصد و حجامت را به وسیله‏ى پارچه‏ى کرکى یا ابریشمى یا دستمال نخى که لطیف و نرم باشد، بپوشانید. بعد یک حبه از تِریاق اکبر (نام یک داروى قدیم) به اندازه‏ ماش میل کنید.
پس از حجامت و فصد، آب میوه بنوشید و اگر میوه نیست، شربت بالنگ مصرف کنید و در جایى که این امکانات وجود ندارد، بالنگ را زیر دندان بگیرید و روى آن جرعه ‏اى آب نیم‏گرم بنوشید.
اما در فصل سرما باید سکنجبین عسلى استفاده شود که این شربت شما را از بیمارى‏هاى خطرناک لقوه، برص، بهق و جذام به اراده‏ى خداوند ایمن خواهد داشت.

از روایات حجامت در این خصوص از  امام رضا (ع):

سفارش می کنم که پس از حجامت یا فصد، آب انار را با مکیدن آن بنوشید. مکیدن آب انار خون را زنده و تن را با نشاط خواهد ساخت.
پس از حجامت و فصد از خوردن غذاهاى نمک‏دار تا مدت ۳ ساعت بپرهیزید، چون اگر این پرهیز مراعات نشود، بعید نیست که انسان به بیمارى جرب دچار شود…»

ب – روایات حجامت در خصوص حجامت به هنگام گرسنگى :
از مجموعه‏ى احادیث و روایات برمی ‏آید که حجامت باید در زمان سیرى انجام شود و انجام آن به هنگام گرسنگى مضرّ است.

از امام صادق‏ علیه السلام روایت شده که:

« حجامت بعد از غذا خوردن باعث دفع عرق شده و قوّت‏بخش بدن است.»

حضرت صادق‏ علیه السلام فرمود :
« از حجامت در حال گرسنگى بپرهیزید.»
حضرت هم‏چنین فرمود:
« بعد از خوردن طعام، با حجامت خون جمع مىی شود و بیمارى دفع می گردد. اما اگر قبل از خوردن غذا حجامت انجام شود، خون دفع می شود، ولى بیمارى در بدن مى‏ماند.»

ج – دعاى حجامت امام رضا علیه السلام :
از روایات حجامت حدیثی از امام رضا علیه السلام است که براى حجامت دعاى خاصى ذکر فرموده ‏اند. این مطلب اهمیت همراهى درمان روحى و دعا درمانى با درمان‏هاى جسمى در طبّ اسلامى را اثبات می کند.

« وقتى خواستى حجامت کنى، چهار زانو جلوى حجّام بنشین و بگو:

اَعوذ بِالّلهِ الکَریم فى حِجامَتى مِنَ العَین فِى الدَّم وَ مِن کُلّ سوءِ وَ الاَعلالِ وَ الاَسقام وَ الاَوجاع وَ الاَمراض وَ اَسئَلُکَ العافِیهَ وَ المُعافاه وَ الشِّفاءِ مِن کُلّ داء.» (بحار، ج ۶۲ ص ۱۱۷)
یعنى: « در حجامت خود به خداوند کریم پناه مى‏برم از خونریزى و از هر ناراحتی، علت، سختى‏ و درد و مرضی و (خداوندا) از تو عافیت و اسباب عافیت و شفاى از هر بیمارى‏ را طلب مى‏کنم.»

د – روایات حجامت در خصوص پرهیز از مقاربت و هیجان‏هاى عصبى قبل و بعد از حجامت :
امام رضاعلیه السلام در رساله‏ ذهبیّه مى‏فرماید :
« فصد و حجامت پس از عمل جماع خوب نیست. باید میان جماع و حجامت و فصد، حداقل دوازده ساعت فاصله باشد… پس از حجامت نباید بلافاصله به زنان نزدیک شد.
به علاوه مقرر است که انسان بعد از حجامت، از حرکت زیاد و خشم و هیجان بپرهیزد.

روایات حجامت در کتاب شریف حلیه المتقین

مرحوم علامه مجلسی در کتاب حلیه المتقین روایات و احادیث زیادی را در بیان فضیلت و آداب حجامت از معصومین علیهم السلام بیان فرموده اند که به همان صورت در زیر تقدیم میگردد:

• به سند صحیح از حضرت صادق علیه السلام منقول است که که درمان چهار چیز است ، حجامت و دارو در بینى چکانیدن و حقنه کردن و قى کردن .
• در حدیث دیگر منقول است که آن حضرت گذشتند بر جماعتى که حجامت میکردند، فرمودند که چه میشد شما را اگر تاخیر میکردید تا عصر روز یکشنبه که درد را بیشتر از بدن میکشد.
• در حدیث دیگر فرمود که حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله وسلّم در روز دوشنبه بعد از عصر حجامت کردند و به عنوان مزد به حجام (فردی که برای حضرت حجامت کرد) گندم دادند.
• در حدیث دیگر فرمود که : حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله وسلّم روز دوشنبه بعد از عصر حجامت میکردند، و فرمود که حجامت کردن در آخر روز دوشنبه درد را از بدن میکشد چه کشیدنى .
• در روایت دیگر منقول است که : شخصى دید که حضرت امام موسى علیه السلام در روز جمعه حجامت میکردند، گفت فداى تو شوم در روز جمعه حجامت میکنى ؟ حضرت فرمود که هرگاه خون زیادتى کند بر تو خواه در شب و خواه در روز آیه الکرسى بخوان و حجامت بکن .
• از حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله و سلّم منقول است که : هر که حجامت کند در روز سه شنبه هفدهم یا چهاردهم یا بیست و یکم ماه قمری او را شفا دهد از دردهاى همه سال ، شفا بخشد او را از دردسر و درد دندان و دیوانگى و خوره و پیسى .
• در روایت دیگر منقول است که : شخصى دید که حضرت امام على نقى علیه السلام در روز چهار شنبه حجامت میکردند، گفت که اهل مکه و مدینه از حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله وسلّم روایت مى کنند که هر که در روز چهارشنبه حجامت کند، پیس شود ملامت نکند مگر خود را ، فرمود که دروغ مى گویند، کسى پیس مى شود که مادرش در حیض باو حامله شده باشد.
• از حضرت صادق علیه السلام منقول است که : هر که خواهد حجامت کند باید که در روز پنجشنبه حجامت کند، بدرستى که در هر پسین جمعه خون از جاى خود حرکت میکند، از ترس قیامت و بجاى خود بر نمى گردد تا صبح روز پنجشنبه ، فرمود که هر که حجامت کند در روز پنجشنبه از آخر ماه در اول روز دردها را از بدنش مى کشد.
• در حدیث دیگر فرمود که چون حجامت کنى و خون از محل حجامت بیرون آید، پس بگو پیش از آنکه حجمه (ظرف حجامت) را بریزند بِسْمِ اللّهِ اَعُوذُ بِاللّهِ الْکَریمِ فى حَجامَتى هذِهِ مِنَ الْعَیْنِ فى الدَّمِ وَمِنْ کُلّ سُوءٍ.
• در حدیث دیگر فرمود که : حضرت رسول حجامت در سر و درمیان هر دو کتف و در پشت گردن میکردند، یکى از نافعه مى نامیدند، دیگرى را مغیثه یعنى بفریاد رسنده و سومی را منقذه یعنى خلاص کننده از بلاها.
• در روایت دیگر فرمود که : منقذه آنستکه از سر بینى شبر کنى بجانب بالا و بهر جاى سر که برسد در آنجا حجامت کنى .
  در روایت معتبر منقول است که : حضرت امام موسى علیه السلام در روز چهارشنبه حجامت میکردند، تب برطرف نشد، پس در روز جمعه حجامت کردند و تب بر طرف شد.
• از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است که : هر که در چهارشنبه آخر ماه حجامت بکند، براى رد بر اهل طیره (یعنی: برخلاف معتقدین به نحوست روز چهارشنبه) عافیت یابد از هر بلائى و محفوظ ماند از هر دردى و محل حجامتش سبز نشود.
• در روایت دیگر منقول است که : حضرت امام جعفر صادق علیه السلام بعد از عصر حجامت کردند،
• از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام منقول است که : حجامت کردن بدن را صحیح میکند و عقل را محکم میکند، فرمود که حجامت مکنید در روز جمعه که روز جمعه ساعتى هست که هر که در آن ساعت حجامت کند، بمیرد.
• درحدیث دیگر فرمود که : روز سه شنبه روز خون گرفتن است .
• در روایت دیگر از حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله وسلّم نهى وارد شده است از حجامت کردن در روز چهارشنبه و از حضرت امام موسى منقول است که : در روز پنجشنبه حجامت بکند.
• بسند معتبر از حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله وسلّم منقول است که اگر در چیزى شفا هست در شیشه حجام و در خوردن عسل است ، فرمود که نیکو عادتى است حجامت دیده را جلا میدهد و دردها را میبرد.
• منقول است که حضرت صادق علیه السلام فرمود که : جبرئیل براى حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله وسلّم مسواک و حجامت را آورد.
• در فقه الرضا مذکور است ، که چون اراده حجامت کنى چهار زانو در پیش حجام بنشین و بگو بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ اَعُوذُ بِاللّهِ الْکَریمِ فى حَجامَتى مِنَ الْعَیْنِ فى الدَّمِ وَمِنْ کُلّ سُوءٍ وَاَعْلالٍ وَ اَمْراضٍ وَ اَسْقامٍ وَ اَوُجاعٍ وَ اَسْاءَلُکَ الْعافِیَهَ وَ الْمُعافاهَ وَالشِّفاءَ مِنْ کُلِ داءٍ.
• در حدیث دیگر منقول است : بحضرت صادق عرض کردند، که مردم بد میدانند حجامت را در روز شنبه و چهارشنبه فرمود، که حضرت رسول فرمود، که هر گاه کسى زیادتى خون در خود یابد البته حجامت کند که مبادا او را بکشد، فرمود هر که اول سه شنبه ای که آذرماه رومى است که اول بهار است ، حجامت کند باعث صحت بدن او مى شود.
• حضرت امام محمد باقر علیه السلام فرمود که : حضرت رسول را هیچ آزارى بهم نمی رسید مگر آنکه پناه به حجامت میبردند.
• در حدیث دیگر فرمود که : حجامت سر شفاى همه دردهاست بغیر از مرگ .
  در حدیث دیگر فرمود که : هر که نظر کند به اولین حجمه که از خون بریزند امان مییابد از درد چشم تا حجامت دیگر.
• در روایتى از حضرت صادق منقول است که : چون حضرت رسول حجامت میکردند، به آب سرد غسل میکردند تا حرارت خون را فرو نشاند.
• در حدیث دیگر فرمود که حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله وسلّم اول در پشت گردن حجامت میکردند، پس جبرئیل آمد و امر کرد آن حضرت را به حجامت میان دو کتف .
• در حدیث دیگر مرویست که : حضرت صادق علیه السلام حجامت کردند و بعد از حجامت سه پارچه قند با نبات طلبیدند و تناول نمودند، فرمودند که خون صافى را متولد مى کند، حرارت را قطع میکند.
• از حضرت امام على النقى علیه السلام منقول است که : انار شیرین بعد از حجامت خون را ساکن میکند، خون اندرون را صاف میکند.
• از حضرت صادق منقول است که : حجامت روز شنبه باعث ضعف مى شود.
• در روایت دیگر منقول است که : بسیار بود حضرت امام رضا علیه السلام در میان شب زیادتى خون مى یافتند، در آنوقت حجامت میکردند.
• از حضرت صادق علیه السلام منقول است که : در ماه مبارک رمضان بهتر آنست که حجامت را در شب بکنند، فرمود که حجامت ما در روز یکشنبه است ، حجامت شیعیان ما در روز دوشنبه است ، فرمود که زینهار که ناشتا حجامت مکن تا اندک چیزى بخورى که بیشتر باعث بیرون آمدن خون و قوت بدن مى شود، فرمود که چون بعد از صرف غذا حجامت کنند خون جمع مى شود و خون فاسد را بیرون میکند، اگر پیش از اکل باشد خون صالح بیرون میرود و خون فاسد در بدن میماند. زیاد شحام مى گوید که بخدمت حضرت صادق علیه السلام بودم ، که حجام را طلبیدند و فرمودند که محجمه خود را بشوی و بند کن پس انارى طلبیدند و تناول فرمودند، چون از حجامت فارغ شدند انار دیگر طلبیدند و تناول فرمودند، گفتند که خوردن انار در این وقت صفرا را فرو مى نشاند.
• حضرت امام محمد باقر علیه السلام از ابوبصیر پرسیدند، که مردم بعد از حجامت چه چیز مى خورند؟ گفت برگ کاسنى و سرکه ، فرمود که باکى نیست .
• از حضرت امام موسى علیه السلام منقول است که : کسى که خواهد حجامت کند در روز شنبه حجامت بکند، فرمود که حجامت کردن در روز یکشنبه شفاى هر درد است .
• در روایتى وارد شده که نباید حجامت کرد، در روز چهار شنبه هر گاه قمر در عقرب باشد.
• از حضرت صادق علیه السلام منقول است که : روز پنجشنبه خون در موضع حجامت جمع مى شود. پس چون ظهر شد در بدن متفرق مى شود، پس حجامت را پیش از ظهر بکنید.
• در حدیث دیگر نهى فرموده از حجامت کردن در وقت ظهر روز جمعه .
• از حضرت امام موسى علیه السلام منقول است که : در هفتم ماه حزیران رومى که در اوایل تابستان است ، حجامت بکن ، اگر نشود درچهاردهم بکن .

• حضرت صادق علیه السلام فرمود که حجامت را در آخر روز بجا آورید.
• از حضرت رسول صلّى اللّه علیه وآله وسلّم منقول است که حجامت در گودى پشت سر موجب غلبه فراموشى است .
• حضرت صادق فرمود که : حجامت سر بفریاد رسنده است و براى هر دردى نافع است ، غیر از مرگ پس از هر دو طرف ابرو شبر کردند بجانب پشت و بآنجا که انگشتها میرسید نشان داد، که آنجا حجامت مى باید کرد.
• در روایت دیگر منقول است که : در روز سه شنبه ساعتى هست که اگر حجامت در آن ساعت اتفاق افتد، خون بند نمى شود تا بمیرد، فرمود که هر که در وقت ظهر روز جمعه حجامت کند وبلائى باو برسد ملامت نکند مگر خود را.
• در حدیث دیگر فرمود که آیه الکرسى بخوان و در هر روز که خواهى حجامت کن و فرمود که حجامت سر نافع است ، براى دیوانگى و خوره وپیسى و درد دندان .
• در حدیث دیگر تاریکى چشم و درد سر و غلبه خواب ، و فرمود که چون طفل چهار ماهه شود هر ماه یکمرتبه او را حجامت کنید در گودى پشت سر که لعابش را خشک مى کند، حرارت را از سر وبدنش مى کشد،
• منقول است که : شخصى به حضرت صادق علیه السلام شکایت کرد از درد جگر، حضرت او را فصد پا فرمود، شخصى دیگر شکایت کرد از خارش بدن فرمود که سه مرتبه هر دو پا را حجامت کن در پشت پا یا در میان کعب و بند پا،