حجامت عام

حجامت عام (کاهل) معروف به حجامت نافع

جایگاه : حجامت عام از جمله حجامت های ناحیه تنه می باشد که محل آن بین دو کتف (در رأس مثلث بین دو کتف)؛ حدود مهره های سوم و چهارم سینه ای(T3 و T4) قرار دارد و به عبارتی لبه بالایی لیوان حجامت زیر مهره هفتم گردنی قرار می گیرد.در طب اسلامی به حجامت بین دو کتف توجه ویژه ای مبذول گردیده است این حجامت در جایی به عنوان حجامت فریادرس و در جای دیگر ‏حجامت نافع نام گذاری شده است.

محل حجامت عام با دایره سبز رنگ نشان داده شده است

در روایتی است که در حالی که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله حجامت می فرمود ، حضرت ‏جبرئیل علیه السلام نازل شد و جای حجامت را به ایشان نشان داد و فرمود اینجا را حجامت کن و بالاتر را حجامت نکن که موجب ‏فراموشی است ، بنابراین جای حجامت کتف با هدایت فرشته وحی نشان داده است و این امر ما را به ساختار ویژه فیزیولوژیک این ‏ناحیه بدن و اهمیت بالای آن معطوف می سازد. ناحیه حجامت عام به دستگاه های مهم و کلیدی بدن مثل سر ، ریه ها ، قلب ، کبد ، طحال ، دستکاه گوارش ، لوزالمعده ، سیستم لنفاوی ،سیستم دفاعی و عصبی بسیار نزدیک و بسیار اثر گذار است.

حجامت عام در فصل بهار و پائیز بر همه مزاجها تأثیر دارد و در فصول تابستان و زمستان باید طبق نیاز بعضی ‏مزاجها در صورت نیاز انجام گردد. خصوصاً در زمستان مزاجهای سرد نباید حجامت کنند و در بهار و پاییز جهت تازه شدن خون، پیشگیری از ازدیاد خون و تقویت سیستم ایمنی و کاهش حساسیت فصلی و دیگر ‏بیماریهای سال می توان انجام داد که برای همگان توصیه می شود . بیشترین توصیه انبیاء و اولیاء و دانشمندان طب سنتی به انجام حجامت در همین نقطه از بدن می باشد. حجامت های ناحیه تنه

ملاحظات مربوط به روش اجرای حجامت عام :

در درمان سرفه و خلط خونی ( هموپتیزی)، بهتر است لیوان را کمی پایین تر قرار دهیم. در سایر موارد به شیوه معمول عمل می شود. لیوان باید کاملا در خطّ وسط قرار گیرد.

فایده حجامت عام :

حجامت عام جایگزین فصد باسلیق است. بعضی حتی آن را جایگزین فصد باسلیق و اکحل می دانند.

طیف اثر حجامت عام بسیار گسترده است و در صورت کاربرد صحیح در رفع مشکلات زیر فایده خواهد داشت:

• تصفیه عمومی خون و تنظیم ترکیبات بیوشیمیایی آن
  
• تنظیم ترشحات غدد داخلی و هورمون ها
• تنظیم آنزیم ها و درمان اختلالات کبدی
• درمان خفقان
• امتلاء
• فشار خون
• دیابت
• چربی خون
• بالا بودن اسید اوریک و نقرس
• غلظت خون
• هموپتیزی( سرفه خونی)
• طپش قلب
• دوران سر که ناشی از سنگینی معده باشد
• درد های مزمن مثل درد کلیه، مثانه و رحم
• باز کردن قاعدگی
• درمان آکنه و جوش
• میگرن و سر درد های مزمن
• اضطراب و پرخاشگری به ویژه در نوجوانان
• دردهای گردن
• شانه کتف ها و حلق
• سل و تنگی نفس
• انواع عفونت های حادّ ویروسی(اوریون، آنفلوآنزا، سرخک، آبله مرغان، …)
• ضعف عمومی دستگاه ایمنی و ابتلای مکرّر به بیماری های عفونی
• کهیر
• پسوریازیس و بسیاری دیگر از بیماری های پوستی
• انواع مسمومیت های دارویی و غذایی و گزش ها و …
  

عوارض احتمالی حجامت عام : تنها عارضه احتمالی این حجامت، ضعف دهانه معده است که البته در صورتی این عارضه رخ می دهد که لیوان حجامت، پایین تر از محل صحیح خود قرار داده شود.

نکاتی در خصوص حجامت عام :

۱- فراگیرترین اثر را در بین تمام انواع حجامت داراست و در خروج اخلاط فاسد از کلّ بدن تاثیر به سزایی دارد. به همین دلیل، در حجامت های پیشگیرانه و یا برای شروع فرایند درمانی با حجامت، معمولا به عنوان اوّلین گزینه، مدّنظر پزشک قرار می گیرد. حجامت های ناحیه تنه

۲- حجامت عام رایج ترین نوع حجامت است.

روایات مربوط به حجامت عام :

* امام صادق(علیه السّلام) مى‏ فرمایند:

«کَانَ النَّبِیُّ ص یَحْتَجِمُ‏ فِی‏ الْأَخْدَعَیْنِ‏ فَأَتَاهُ جَبْرَئِیلُ عَنِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى بِحِجَامَهِ الْکَاهِلِ: رسول اکرم، صلّی الله علیه و آله و سلّم،در اخدعین(بین دو رگ گردن) را حجامت مى ‏فرمود؛ جبرئیل از سوى خداوند تبارک و تعالى حجامت کاهل(بین دو کتف) را برایشان آورد.»

(نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۸ق. ج‏۱۳ ؛ ص۸۲) احادیث حجامت های ناحیه تنه

نکته: حجامت از نظر اسلام، امری وحیانی و مقدّس است امّا تعیین اختصاصی محلّ حجامت عامّ از سوی جبرائیل امین، علیه السّلام، می تواند تاکیدی بر تشخّص و اهمیت این حجامت در بین سایر حجامت ها باشد.

* امام صادق علیه السّلام در حدیث دیگری مى ‏فرمایند:

« احْتَجَمَ النَّبِیُّ فِی رَأْسِهِ وَ بَیْنَ کَتِفَیْهِ وَ فِی‏ قَفَاهُ‏ ثَلَاثاً سَمَّى‏ وَاحِدَهً النَّافِعَهَ وَ الْأُخْرَى الْمُغِیثَهَ وَ الثَّالِثَهَ الْمُنْقِذَهَ:

پیامبر، صلّی الله علیه و آله و سلّم، سه جا را حجامت مى ‏فرمود؛ سر، بین دو کتف و چهاربند؛ یکی را نافع، دیگری را فریادرس و سوّمی را رها کننده مى ‏نامید.»

(شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق. ج‏۱۷ ؛ ص۱۱۳) احادیث حجامت های ناحیه تنه

* همچنین حضرتشان می فرمایند:

« کَانَ رَسُولُ اللَّهِ یَحْتَجِمُ‏ بِثَلَاثَهٍ وَاحِدَهٍ مِنْهَا فِی‏ الرَّأْسِ‏ وَ یُسَمِّیهَا الْمُتَقَدِّمَهَ وَ وَاحِدَهٍ بَیْنَ الْکَتِفَیْنِ یُسَمِّیهَا النَّافِعَهَ وَ وَاحِدَهٍ بَیْنَ الْوَرِکَیْنِ یُسَمِّیهَا الْمُغِیثَه:

پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم، سه گونه حجامت می کرد؛ یکی حجامت در سر که آن را متقـدمه(پیشاپیش) می نامید، و یکی بین دو کتف که آن را نافع می نامید و یکی بین دو کفل که آن را فریادرس می نامید.»

(شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق. ج‏۱۳ ؛ ص۸۱) احادیث حجامت های ناحیه تنه

* « وَ فِی غَیْرِ هَذَا الْحَدِیثِ‏ الَّتِی فِی الرَّأْسِ الْمُنْقِذَهُ وَ الَّتِی فِی النُّقْرَهِ الْمُغِیثَهُ وَ الَّتِی فِی الْکَاهِلِ النَّافِعَهُ وَ رُوِیَ الْمُغِیثَهُ:

و در احادیث دیگر، حجامت سر، رها کننده؛ و حجامت در گودى گردن(نقره)، فریادرس؛ و حجامت بین دو کتف، نافع نامیده شده است؛ و هم در روایت دیگرى{حجامت بین دو کتف} فریادرس گفته شده است.»

(مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط – بیروت) – بیروت، چاپ: دوم، ۱۴۰۳ ق. ج‏۵۹ ؛ ص۱۲۷) احادیث حجامت های ناحیه تنه

نکته: اختلاف نام گذاری انواع حجامت در احادیث مختلف، علاوه بر توجیهاتی که در علم حدیث به آنها پرداخته می شود(مثل امکان اشتباه استنساخ و غیره)، می تواند اشاره به طیف وسیع اثرات این حجامت ها و از باب اشاره و تعیین مصادیق باشد. به هرحال اگرچه محققان «موسسه تحقیقات حجامت ایران» اصرار دارند که حجامت عام را حجامت نافع بنامند؛ به نظر می رسد به کار بردن اصطلاح رایج حجامت عام هم ، کفایت از مقصود می کند.

امام رضا علیه السلام می فرمایند:

* « وَ کَذَلِکَ الَّتِی تُوضَعُ بَیْنَ الْکَتِفَیْنِ تَنْفَعُ مِنَ الْخَفَقَانِ الَّذِی یَکُونُ مَعَ الِامْتِلَاءِ وَ الْحَرَارَهِ :

و {حجامتی} که بین دو کتف انجام می شود برای خفقان ناشی از امتلاء و حرارت مفید است.»

‏(على بن موسى، امام هشتم علیه السلام، طبّ الإمام الرضا علیه السلام (الرساله الذهبیه) – ایران ؛ قم، چاپ: اول، ۱۴۰۲ق. النص ؛ ص۵۶) احادیث حجامت های ناحیه تنه