یکی از بخشهای مهم روزه داری بخصوص در ماه مبارک رمضان افطاری است. افطار عبارت از باز کردن روزه با نام خدا و خوردن و نوشیدن انواع مواد غذایی میباشد که در اختیار داریم. اما نکته مهم مدیریت و استفاده صحیح از این نوشیدنیها و خوراکیهاست به گونه ای که سبب بیماری و مشکلات گوارشی نگردد و مانع عبادت و کارهای روزمره نشود. از این جهت تلاش کردیم در این بخش به نکات مهمی در خصوص افطاری بپردازیم.
نکاتی که در افطاری باید رعایت شود:
الف- شروع افطار
برای شروع افطار می توان از این خوراکی ها استفاده کرد:
۱- آب ولرم
با توجّه به حرارت زیادی که معده در پایان روزه هر روز پیدا می کند شروع افطار با آب سرد بسیار مضرّ و حتّی خطرناک است. در این حالت معده دچار انقباض شدید می شود که این امر، ضعف معده و بروز مشکلات مختلف گوارشی را در پی دارد. در واقع وقتی که شما افطار را با آب سرد شروع می کنید مثل آن است که روی یک ظرف چینی داغ، آب سرد بریزید. مشابه همان بلایی که سر ظرف چینی می آید بر سر معده شما نیز خواهد آمد. همچنین به این دلیل که در ابتدای افطار، کبد تمایل شدیدی به جذب غذا دارد آب یخ مصرف شده توقف چندانی در معده نکرده بلافاصله وارد روده می شود که این مساله می تواند باعث بروز رفلکس پاراسمپاتیک شدید و حتی سنکوپ و مرگ ناگهانی گردد.
طبیعتا به دلیل بالا بودن حرارت معده، استفاده از آب جوش یا نوشیدنی های داغ هم چندان مناسب نیست. بنابراین همچنان که در احادیث آمده است، اگر می خواهید روزه خود را با آب باز کنید باید از آب ولرم استفاده کنید. طبق آن چه در روایات شریف آمده است؛ آب ولرم، اخلاطی که درطول روز در معده جمع شده اند را می شوید.
۲- خرما، کشمش، عسل و سایر شیرینی های طبیعی
گفتیم که کبد در هنگام افطار تمایل زیادی به جذب موادّ غذایی دارد که در این میان چون قندها بیشترین چیزی هستند که طول روزه داری مصرف می شوند تمایل کبد به جذب شیرینی بیشتر است. ولی این قند باید قندی باشد که به آسانی هضم و جذب شود و انرژی از دست رفته را به سرعت جبران کنند و این همان چیزی است که با خوردن شیرینی های طبیعی به دست می آید. به این ترتیب اشتهای شخص نیز کنترل میشود و پرخوری، کمتر پیش میآید.
ب- رفع تشنگی در افطار
اشتباه بسیاری از ما این است که منتظریم تا بلافاصله پس از شنیدن صدای اذان مغرب با خوردن مقدار زیادی آب، تشنگی خود را رفع کنیم. این کار چنان که گفتیم حتی می تواند خطرناک باشد. احتمالا بسیاری از ما هم این تجربه را داشته ایم که با خوردن آب فراوان نه تنها عطش ما برطرف نشده بلکه دل درد نیز به آن اضافه شده است. معده خالی، توانایی نگهداری و جذب آب را ندارد و بلافاصله آن را وارد روده می کند بنابراین باید چیزی باشد که آب را در معده نگه دارد. برای این کار خوب است که ابتدا مقدار کمی آب(مثلا نصف لیوان) را به آرامی و جرعه و جرعه میل کنید و بعد یک خوراکی ساده مثل کمی نان خورده اگر خواستید بعد از آن نیز کمی آب بخورید تا عطشتان برطرف شود.
ج- سایر نکات مربوط به افطار
۱- آرامش زمان افطار: لطفا بر سر سفره افطار، خویشتندار باشید! مطمئن باشید با مقدار بسیار کمتری از آن چه معمولا می خورید نیازهای بدنی شما برطرف می شوند.
۲- فاصله منطقی وعده ها: اگر به خوردن شام عادت دارید سعی کنید اولا فاصله بین افطار و شام را زیاد کنید؛ در ثانی فاصله بین شام و خواب هم زیاد باشد(حداقل دو ساعت) و سوم هم این که در هر کدام از این دو وعده، غذا را در حدی مصرف کنید که معده بیچاره را دچار گرفتاری نکنید. علاوه بر اینها باید غذای افطار به حدی سهل الهضم باشد که تا خوردن شام، کاملا هضم و از معده خارج شده باشد. با تمام این احوال توصیه می کنیم که به خوردن یک وعده افطاری متعادل اکتفا کنید و از خوردن شام بپرهیزید. به ویژه که اگر دقت کنید در ایامی که ماه مبارک در نیمه اول سال قرار می گیرد و شبها کوتاهند؛ عملا امکان رعایت شرط های گفته شده برای شام خوردن وجود ندارد.
۳- برای افطار غذای زود هضم: غذای افطار باید هضم و جذب آسانی داشته باشد تا به هنگام وعده سحر، بدن برای دریافت وعده جدید آماده باشد. برای این منظور، انواع آش ها، هلیم ها، فرنی ها و … غذاهای مناسبی هستند. مهندس خدادادی برای افطار پیشنهاد می کند که از حریره بادام که با آرد برنج قهوه ای تهیه و با عسل یا شیره انگور یا شیره خرما شیرین شده باشد و نیز نان و پنیر به مقدار کم به همراه سبزی خوردن و مغز گردو و چند عدد خرما و یا یک خوشه انگور رسیده و شیرین استفاده شود. به هرحال به نظر می رسد که انتخاب نوع افطاری با خصوصیات گفته شده کار چندان سختی نباشد و هر فرد بسته به ذائقه، نیازها و شرایط مالی و فرهنگی و … قادر به استفاده از خوراکی های مختلفی برای افطار باشد.
۴: بدن درد، کوفتگی و احساس ضعف و طپش قلب پـس از خوردن افطار:
علّت دردهایی که بعضی از ما، پس از خوردن افطار، در بدن خود حسّ می کنیم آن است که خون، برای هضم غذا، از سراسر بدن، به سمت معده هجوم می آورد و نوعی کم خونی موقّت در عضلات و اندام ها به وجود می آید که حاصل آن، احساس درد و کوفتگی است. بهترین راه برای پیشگیری از این مسأله آن است که برای افطار، از غذاهای سبک و زود هضم استفاده کنیم؛ غذا را خوب بجویم و از پرخوری نیز، بپرهیزیم. گاهی نیز دلیل این امر، ضعف معده و عدم توانایی مناسب آن برای هضم صحیح غذاست که با درمان های مناسب، برطرف خواهد شد.ضعف و تپش قلب پس از افطار به علت فعالیت ناگهانی و بیش از حد دستگاه گوارش پس از ساعتها تعطیلی و روزه داری است. نیاز به گردش خون بیشتر در دستگاه گوارش برای هضم حجم بالای غذای وارد شده به معده ، قلب را وادار به فعالیت بیشتر برای پمپاژ خون از دستگاههای دیگر به سمت معده میکند که سبب ازایش ضربان قلب و احساس طپش قلب می شود. همچنین به کشیده شدن خون از اندامها و دستگاههای دیگر بدن به سمت دستگاه گوارش باعث می شود این دستگاهها فعالیت خودرا به حداقل برسانند که این امر موجب احساس ضعف و بی حالی در آنها میگردد. این حالت معمولا زیاد طول نمی کشد اما برای کاستن از این گونه عوارض باید چند نکته را رعایت کرد:
– حجم زیاد و ناگهانی از مواد غذایی و مایعات را وارد معده نکنید و فرصتی برای هماهنگ شده دسنگاه گوارش با دیگر اعضا بخصوص قلب و دستگاه گردش خون بدهید.
– پس از صرف افطار کمی قدم بزنید.
– از نوشابه های گاز دار و نوشیدنی های بسیار سرد پرهیز کنید.