نقش آهن در دوران بارداری و شیردهی
مصرف غذاهای سرشار از آهن در دوران بارداری و شیردهی از ایجاد کم خونی فقر آهن در نوزاد جلوگیری می کند. از جمله این غذاها می توان به انواع سبزی ها مانند اسفناج، حبوبات و لبنیات اشاره کرد.با وجود مشاهده انواع کم خونی ها در بین کودکان، کم خونی فقرآهن درصد بالایی را به خود اختصاص می دهد و اکثر کم خونی هایی که در کودکان مشاهده می شود از نوع کم خونی فقرآهن است.
نقش تغذیه در سلامت جنین
تغذیه صحیح بیشترین اثر را روی سلامت جنین دارد، از این رو به مادران توصیه می شود غذاهایی را انتخاب کنند که پروتئین، ویتامین، املاح و کالری کافی را برای مادر و جنین او فراهم کند.
به این منظور ۵ گروه غذایی به آنها توصیه می شود.:
۱- میوه و سبزی ۲- لبنیات، گوشت، ماهی، تخم مرغ
۳- حبوبات، غلات (مخصوصا نان سبوس دار)
۴- چربی ها
۵- شیرینی ها
برای تأمین کلسیم مورد نیاز توصیه می شود روزی نیم لیتر تا یک لیتر شیر مصرف شود و در صورت تمایل نداشتن به مصرف شیر می توانند از منابع دیگر حاوی کلسیم مانند کره، پنیر، کشک و ماست استفاده کنند. به خانم های باردار توصیه می شود از خوردن شیرینی و نشاسته و چربی زیاد خودداری کنند. بطور متوسط یک خانم باردار تا آخر دوره بارداری خود نباید بیش از ۱۰ تا ۱۲ کیلو اضافه وزن پیدا کند، چرا که چاقی زیاد ممکن است باعث بروز عوارضی در حاملگی ، زایمان و شیردهی آنها شود.
کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع ترین مشکلات کودکان در کشورهای در حال توسعه است که با ارتقاء آگاهی و آموزش والدین می توان از عوارض آن پیشگیری کرد و کودکانی سالم و با نشاط پرورش داد.
علل کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن به علت کاهش مقدار آهن موجود در بدن ایجاد می شود که ناشی از سه علت زیر است:
۱- کاهش مصرف آهن: کاهش میزان آهن معمولا نتیجه تغذیه ناکافی و یا غیرصحیح و بی اطلاعی از منابع مناسب تأمین کننده آهن است.
۲- عدم جذب کافی و مناسب آهن: کاهش جذب آهن نیز به علت مصرف انواع غذاهای کم ارزش از نظر نوع آهن موجود در آنها و یا مصرف هم زمان موادی است که از جذب آهن در دستگاه گوارش جلوگیری می کند.
۳- از دست دادن آهن : از دست دادن آهن معمولا به صورت خونریزی های مزمن، به صورت غیر محسوس از دستگاه گوارش، ادراری یا خونریزی های ماهیانه خانم ها می باشد.
پیشگیری از فقر آهن در بارداری و شیردهی
آموزش و پیشگیری در حقیقت باید از زمان بارداری شروع شود. مطالعات و پژوهش ها نشان داده است که احتمال تولد نوزاد با وزن کم یا زایمان های زودرس در مادرانی که کم خونی فقر آهن دارند بیشتر است.بنابراین تغذیه صحیح و مصرف آهن در دوران بارداری و شیردهی به صورت مکمل در رشد و تکامل خوب جنین و تولد نوزادان سالم نقش دارد.
باید توجه داشت که بطورکلی احتیاج به آهن در دوران بارداری و شیردهی افزایش می یابد و گروه های در معرض خطر مانند: مادرانی که سابقه سقط یا تولد نوزاد کم وزن دارند، مادرانی که اضافه وزن یا کمبود وزن دارند، یا مادرانی که کمتر از ۲ سال از حاملگی قبلی آنان گذشته است و یا مادرانی که بیش از ۴ فرزند دارند باید بیش از دیگران به این مسئله توجه داشته باشند. مادران با سن پائین بهتر است تحت نظر پزشک قرار گیرند و توصیه های بهداشتی و تغذیه ای ویژه دریافت کنند.
امروزه ثابت شده است تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری همراه با مصرف کانی های آهن، روی، اسید فولیک، ویتامین های C ,A و D باعث رشد خوب جنین و تولد نوزاد سالم و طبیعی می شود و حتی از بیماری های دوران کودکی و بزرگسالی جلوگیری می کند.
نقش تغذیه نوزاد با شیر مادر در تامین آهن مورد نیاز نوزاد:
اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر به علت جذب بهتر آهن است، بعد از شش ماهگی که غذای کمکی کودک شروع می شود. انتخاب غذاهای باارزش غذایی بالاتر با استفاده از منابع آهن که جذب بهتری دارند مانند: گوشت، جگر، تخم مرغ و مصرف کانی های گیاهی غنی از آهن مانند: حبوبات، اسفناج، میوه های سبز و زرد، خصوصا اگر همراه با ویتامین C مصرف شود مفید است.
باید توجه داشت گاهی مصرف همزمان برخی مواد می تواند از جذب آهن جلوگیری کند مثلا مصرف زیاد چای به علت داشتن ماده «تانین» و یا مصرف زیاد مواد فیبری حاوی فیتات و فسفات از جذب آهن جلوگیری می کند.
از علل دیگر کاهش میزان آهن در دوران بارداری و شیردهی و بروز کم خونی می تواند، دفع نامحسوس خون از طریق دستگاه های مختلف بدن باشد. یک علت شایع دیگر کم خونی، مصرف زودرس و زیاد شیر گاو و ایجاد آلرژی های گوارشی است.
علائم کم خونی فقر آهن در کودکان
ضروری است والدین علائم کم خونی های فقر آهن را بشناسند تا در صورت بروز بیماری با درمان زودرس از عوارض آن پیشگیری کنند.
نوزادان و کودکان در مراحل اولیه کم خونی معمولا بدون علامت می باشند.به تدریج رنگ پریدگی، خستگی، بی حوصلگی، کاهش اشتها، بی قراری، کاهش فعالیت های فیزیکی، کاهش مقاومت در برابر بیماری ها، کاهش دقت و توجه و یادگیری، اختلال در رشد و تکامل عصبی و… ایجاد می گردد که با دقت والدین و مراجعه به هنگام و درمان کم خونی می توان از عوارض آن جلوگیری کرد.
امروزه ثابت شده است تغذیه صحیح مادران در دوران بارداری همراه با مصرف کانی های آهن، روی، اسید فولیک، ویتامین های C,A و D باعث رشد خوب جنین و تولد نوزاد سالم و طبیعی می شود و حتی از بیماری های دوران کودکی و بزرگسالی جلوگیری می کند به بانوان باردار توصیه می شود در سه ماهه اول حاملگی حتی الامکان به دفعات غذا خوردن بیفزایند ولی حجم غذاهای مصرفی در وعده های غذایی را کاهش دهند. مثلا بجای سه وعده، پنج وعده مواد غذایی میل کنند، اما مقدار غذا را کمتر کنند تا کالری اضافه دریافت نکنند و چاق نشوند.
