حجامت سر : معروف به حجامت نجات بخش
جایگاه : ملاج قدامی؛ به فاصله یک وجب کوچک(وجب چهارانگشتی؛ از انگشت کوچک تا سبّابه) دست هر کس از نقطه وسط بین ابروهایش؛ یا این که اگر شست را میان دو ابرو قرار دهیم انگشت سبّابه به هر کجای سر که رسید محل حجامت سر است؛ یا یک وجب بزرگ فرد از نوک بینی خودش. همان ملاج می باشد که در دوران نوزادی نرم بوده است.
فایده: برای بعضی سردردها و مشکلات مغز استفاده می شود خصوصاً جهت مزاج های دموی که طبق روایات حجامت سر درمان همه دردهاست جهت بیماران دموی مزاج . همچنین درمان بیماری های اعصاب و جنون ، تقویت چشم و تقویت مغز می باشد.
درمان بیماری های مغز؛ بیماری های چشم؛ سرگیجه های ناشی از غلبه خون؛ سنگینی سر؛ انواع سردردها؛ حرارت زیاد سر؛ ریزش موی سر(ناشی از حرارت)؛ شوره سر؛ افسردگی؛ جوش سر و صورت؛ سنگینی بدن؛ سینوزیت؛ جذام؛ درد کلیه؛ بعضی مشکلات اعضای تناسلی ازجمله آماس بیضه ؛ جلوگیری از سفید شدن موی سر و ….
عوارض احتمالی: در صورت تکرار زیاد یا تشخیص اولیه نادرست، حجامت سر ممکن است منجر به اختلال فهم و حافظه؛ سفید شدن مو؛ ایجاد یا تشدید آب مروارید شود. در کسانی که مبتلا یا در معرض ابتلا به آب مروارید هستند تنها در موارد ضروری انجام می شود.
روایات مربوط به حجامت سر :
حجامت سر، در روایات شریف اهل بیت علیهم السّلام، مورد توجّه ویژه قرار گرفته است:
* امام صادق علیه السّلام مى فرمایند:
« أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ احْتَجَمَ وَسَطَ رَأْسِهِ:
رسول خدا، صلّی الله علیه و آله و سلّم، وسط سر خود را حجامت می کرد…»
(شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق. ج۱۷، ص: ۱۰۷)
* «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ یَحْتَجِمُ عَلَى رَأْسِهِ وَ یُسَمِّیهَا مُغِیثَهً أَوْ مُنْقِذَهً:
پیامبر خدا، صلّی الله علیه و آله و سلّم، سر خود را حجامت می فرمودند و آن را فریادرس یا رهاننده می نامیدند.»
(شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق. ج۱۷ ؛ ص۱۱۴)
* پیامبر اکرم، صلّی الله علیه و آله و سلّم، فرمودند:
« وَ الْحِجَامَهُ فِی الرَّأْسِ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ:
حجامت سر، شفای هر دردی است.»
(ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام – قم، چاپ: دوم، ۱۳۸۵ق. ج۲ ؛ ص۱۴۵)
* حضرتشان، صلّی الله علیه و آله و سلّم، همچنین بیان داشته اند:
« الْحِجَامَهُ فِی الرَّأْسِ شِفَاءٌ مِنْ سَبْعٍ مِنَ الْجُنُونِ وَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ النُّعَاسِ وَ وَجَعِ الضِّرْسِ وَ ظُلْمَهِ الْعَیْنِ وَ الصُّدَاعِ:
حجامت سر، شفای هفت بیماریِ جنون، جذام، پیسی، خواب آلودگی، دندان درد، تاری دید و سر درد است.»
(طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق – قم، چاپ: چهارم، ۱۴۱۲ ق / ۱۳۷۰ ش. ص۷۶)
* ایشان، صلّی الله علیه و آله و سلّم، فرموده اند:
« الْحِجَامَهُ فِی الرَّأْسِ تَذْهَبُ بِالنُّعَاسِ وَ وَجَعِ الْأَضْرَاس:
حجامت سر، خواب آلودگی و دندان درد را از بین می برد.»
(ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى، مجموعه ورّام – قم، چاپ: اول، ۱۴۱۰ ق. ج۱ ؛ ص۹)
* پیامبر، صلّی الله علیه و آله و سلّم، به سرشان اشاره کرده فرمودند:
« علیکم بالمغیثه- أی الحجامه فی الرأس- فإنها تنفع من الجنون و الجذام و البرص، و الأکله، و وجع الأضراس:
بر شما باد به {حجامت}فریادرس که برای جنون و جذام و پیسی و خوره و دندان درد مفید است.»
(شبّر، عبدالله، طب الأئمه علیهم السلام (للشبّر) – بیروت، چاپ: سوم، ۱۴۲۸ ق. ص۲۸۳)
* امام صادق علیه السّلام فرموده اند:
« الْحِجَامَهُ فِی الرَّأْسِ هِیَ الْمُغِیثَهُ تَنْفَعُ مِنْ کُلِّ دَاءٍ إِلَّا السَّامَ:
حجامت در سر، فریادرسی است که برای هر دردی به جز مرگ مفید است.»
{و جای حجامت سر را به این صورت نشان دادند که:}
«وَ شَبَرَ مِنَ الْحَاجِبَیْنِ إِلَى حَیْثُ بَلَغَ إِبْهَامُهُ ثُمَّ قَالَ هَاهُنَا:
و یک وجب از بین دو ابرو تا جایی که انگشت ابهامشان می رسید گرفتند و فرمودند: اینجا»
(کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی (ط – الإسلامیه) – تهران، چاپ: چهارم، ۱۴۰۷ ق. ج۸ ؛ ص۱۶۰)
* امام صادق علیه السّلام در تبیین جایگاه دقیق حجامت سر بیان داشته اند که:
«الْحِجَامَهُ عَلَى الرَّأْسِ عَلَى شِبْرٍ مِنْ طَرَفِ الْأَنْفِ وَ فِتْرٍ مَا بَیْنَ الْحَاجِبَیْنِ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ یُسَمِّیهَا الْمُنْقِذَهَ:
حجامت سر، یک وجب از طرف بینی و {یا} به اندازه فاصله سبابه و ابهام(اشاره و شست) از بین دو ابروست و رسول خدا آن را رهاننده می نامید.»
(شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق. ج۱۷ ؛ ص۱۱۴)
* امام صادق علیه السّلام در حدیث دیگری مى فرمایند:
« احْتَجَمَ النَّبِیُّ فِی رَأْسِهِ وَ بَیْنَ کَتِفَیْهِ وَ فِی قَفَاهُ ثَلَاثاً سَمَّى وَاحِدَهً النَّافِعَهَ وَ الْأُخْرَى الْمُغِیثَهَ وَ الثَّالِثَهَ الْمُنْقِذَهَ:
پیامبر، صلّی الله علیه و آله و سلّم، سه جا را حجامت مى فرمود: سر، بین دو کتف و چهاربند؛ یکی را نافع، دیگری را فریادرس و سوّمی را رها کننده مى نامید.»
(شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق. ج۱۷ ؛ ص۱۱۳)
* همچنین حضرتشان علیه السّلام می فرمایند:
« کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَحْتَجِمُ بِثَلَاثَهٍ وَاحِدَهٍ مِنْهَا فِی الرَّأْسِ وَ یُسَمِّیهَا الْمُتَقَدِّمَهَ وَ وَاحِدَهٍ بَیْنَ الْکَتِفَیْنِ یُسَمِّیهَا النَّافِعَهَ وَ وَاحِدَهٍ بَیْنَ الْوَرِکَیْنِ یُسَمِّیهَا الْمُغِیثَه:
پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم، سه گونه حجامت می کرد: یکی حجامت در سر که آن را متقـدمه(پیشاپیش) می نامید، و یکی بین دو کتف که آن را نافع می نامید و یکی بین دو کفل که آن را فریادرس می نامید.»
(شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه – قم، چاپ: اول، ۱۴۰۹ ق. ج۱۳ ؛ ص۸۱)
