ضروریات، اصول و تدابیر ورزش از دیدگاه طب سنتی
شیخ الرئیس بوعلی سینا در بخش کلیات کتاب قانون در خصوص تدابیر ورزش و ضرورت آن برای حفظ سلامت بدن میفرماید:
علت اینکه میگوییم ورزش برای حفظ سلامت بدن انسان ضرورت دارد این است که اولا بدن بدون غذا زنده نمی ماند و هیچ غذایی هم نیست که کاملا جذب بدن انسان شود و فضولات و مواد زائد و دفعی نداشته باشد مگر اندکی از غذاها مثل تخم مرغ نیمبرشت و عرق گوشت. پس از هر غذایی فضله ای در بدن میماند و بمرور زمان به مقداری میرسد که به بدن آسیبی میرساند و یا از نظر کیفیت بدن را دچار سردی و یا گرمی میکند و یا از نظر کمیت به مقداری میرسد که بدن را سنگین کرده و سبب کاهش هضم و اشتها میشود که اگر در بدن بماند سبب عفونت میگردد و باید با داروی مسهلی آنرا دفع کرد و از طرفی همین دارو سمیتی دارد. پس این اخلاط تجمع یافته چه در بدن بماند و چه آنها را دفع کنیم به بدن آسیب میرساند. ناچاریم تدبیری بیاندیشیم که مانع تجمع این مواد در بدن شود. قویترین عاملی که سبب منع تجمع این فضولات در بدن میگردد و همچنین سبب دفع آنها میگردد ورزش کردن است که در نتیجه آن اخلاط و رطوبات اصلی و حرارت غریزی محفوظ میماند و قوت اعضای رئیسه ضایع نمیگردد.
ثانیا اگر تدابیر ورزش درست انجام شود بهترین سد در مبادی تشکیل اخلاط و تجمع مواد غذایی است زیرا در بدن حرارت لطیفی را ایجاد میکند که اخلاط مضر حاصل از غذای هر روز را از بین میبرد بدینگونه که حرکت معینی در مجاری آن اخلاط ایجاد میکند و آنها را به مجاری خروجی بدن هدایت میکند تا طی روزهای متوالی در بدن تجمع پیدا نکنند.
ورزش همچنی علاوه بر این فواید حرارت غریزی را افزایش داده ، مفاصل را محکم و تارهای عضلانی را تقویت مینماید تا در عملکردشان با قدرت باشند و بنوانند اعضای بدن را در برابر عوارض زودرس تحرکات مختلف بدنی محافظت کنند.
ورزش اعضای بدن را مستعد قبول مواد غذایی میکند زیرا به واسطه ورزش مواد زائدی از بدن دفع شده است که جای آن خالی میماند و اعضا از عروق و عروق از کبد و کبد از معده و معده از بیرون بدن طلب غذا میکند و این همان حالتی است که به آن گرسنگی میگویند. پس ورزش و تحرک سبب اشتهای واقعی به غذا میگردد.
غلظ و کثرت و لزوجت غذا و اخلاط بسبب حرکات ورزشی نرم و حل مىگردد و تبدیل به موادلطیف شده بدن را هم نرم میسازد.
در بیان تدابیر ورزش قابل ذکر است که ورزش باز کننده منافذ پوست است زیرا به واسطه آن، مواد زائدی که در منافذ پوست تجمع یافته بود خارج میشود.
بسیاری از اوقات هست که فرد بی تحرک و تارک ورزش دچار بیماری سخت و دق میشود زیرا قوتی در اعضای بدن نمیماند و ضعیف میشوند. این بدان علت است که قوت اعضا بسبب حضور روح در آنهاست و لارمه حضور روح وجود حرارت است و چیزی که سبب ایجاد حرارت میشود حرکت است.به بیان دیگر؛ چیزی که سبب انجذاب روح و قوت میشود حرکت است و چون این سبب حضور نداشته باشد، انجذاب هم نیست و قوت به اعضا نرسد و اعضا بى قوت بماند. همین عدم حرارت سبب عدم قوت میشود، همانگونه که وجود حرارت به سبب انجذاب روح و حرارت غریزی یه بدن سبب قوت اعضای آن میشود؛ که همین امر سبب پیشگری از بروز دق میگردد.
چه ورزشی مناسب است؟
ورزش کلی یا ورزش عام شامل تمام بدن و اعضای آن است و نفع آن به کل بدن میرسد مانند دویدن، شنا، اسب دوانی و کشتی گرفتن. ورزش معتدل که اعضا و حرارت غریزی را تقویت میکند آن است که پوست، سرخ، و تنفس، تند شود و تعریق ایجاد کند.
ورزش و غذا
طب سنتی ورزش با معده پر را توصیه نمیکند. بهترین اوقات ورزش ، پس از خروج غذا از معده و کامل شدن هضم معدی است. هضم معدی بسته به نوع غذا بین یک تا دو ساعت طول میکشد.
ورزش در گرسنگی
همچنین حکمای طب سنتی ورزش حین گرسنگی را نیز توصیه نمیکنند.
ورزش و دفع
پیش از ورزش باید مدفوع و ادرار دفع شود
ورزش و خواب
در زمانی که بدن واقعا نیاز به استراحت و خواب دارد ورزش بسیار مضر است.در این زمان ضربان قلب تحت تاثر هورمونهای مغزی کاهش یافته و گردش خون کند میشود. بنابراین داشتن خواب و استراحت کافی قبل از ورزش از ضروریات است و طب سنتی در تدابیر ورزش بر آن تاکید ویژه دارد.
ورزش و مزاج
در افراد با مزاج گرم و خشک، ورزش‌های سنگین بسیار مضر است. این افراد از ورزش های ملایم و هوازی استفاده کنند.
زمان ورزش در هر فصل
بهترین زمان ورزش در فصل بهار، نزدیک نیم روز (بین صبح تا ظهر)، در تابستان در اول روز و در زمستان در آخر روز (نزدیک غروب آفتاب) می باشد.
سرعت ورزش
شروع ورزش باید با حرکات آهسته باشد و به‌تدریج، حرکات سخت‌تر شوند
ورزش و حمام
وقتی ورزش تمام میشود فرد به گرمابه برود و با آب ولرم، چنانچه پوست را خوش آید، خود را شستشو کند و بار دیگر دست و پا و عضله‌های وی را به نرمی بمالند تا باقی فضولات که با حرکت ورزش گداخته شده‌اند از مسام (منافذ) پوست بیرون آیند و تحلیل روند.
نویسنده: دکتر فرهاد عبداله زاده
