اهمیت زمان حجامت
هم در کتب حکمای طب سنتی و هم در روایاتی که از معصومین علیهما السلام در خصوص حجامت رسیده، بر توجه به زمان حجامت تاکید فراوان شده است. انجام حجامت در بعضی اوقات سفارش و در اوقات دیگری نهی شده است. به نظر میرسد که برای این اوقات موقعیت نجومی کره زمین نسبت به ماه و سیاره های دیگر ، اقلیم محل زندگی و دمای هوا بیشتر تورد توجه بوده است. در زیر به نکاتی در همین رابطه اشاره شده است.
الف- بهترین زمان حجامت
این زمانها از چند جهت مورد توجه قرار دارد که شامل فصلها ، روزهای ماه ، هفته ها ، ساعتها و روزهای ویزه ای که ترکیبی از این موارد است.
۱- فصول مناسب:
بهترین فصل برای انجام حجامت، فصل بهار و پس از آن به ترتیب پاییز، تابستان و زمستان می باشد.
منظور از فصل، فصل طبّی است و نه تقویمی. مثلا در بسیاری از مناطق ایران، از نیمه اسفند، وضعیت هوا عوض می شود و گیاهان شروع به سبز شدن می کنند که این تغییر، مصادف با شروع بهار طبّی است. طبیعتا در مناطق گرمسیر، بهار، زودتر از این شروع می شود و در مناطق سردسیر، دیرتر.
۲- روزهای مناسب در یک ماه:
در روایات حضرات معصومین(علیهم السّلام) به طور خلاصه این روزها برای حجامت مناسب دانسته شده اند:
– روزهای ۱۲ تا ۱۵ هر ماه قمری.
– روزهای هفده، نوزده و بیست و یک هر ماه قمری.
– پنج شنبه آخر هر ماه قمری.
۳- روزهای مناسب در یک هفته:
در این مورد روایات مختلفی وارد شده که تعیین یک روز خاصّ را مشکل می کند. شاید بهتر باشد در مورد حجامت نکردن در روزهای نامناسب تمرکز بیشتری داشته باشیم که در سطور ذیل به آنها اشاره می شود.
۴- ساعات مناسب در طول روز:
در روایات شریف، برای روزهای مختلف هفته، ساعات متفاوتی ذکر شده است. امّا درمجموع و با توجّه به نظرات بزرگان طبّ سنّتی، ظاهرا ساعات ابتدایی روز(ساعات دوّم و سوّم از شروع روز) و ساعات نزدیک به غروب آفتاب، برای انجام حجامت مناسب ترند.
۵- ایّام خاص و ویژه:
در روایات اهل بیت علیهم السّلام، بعضی روزها به طور ویژه مورد تأکید قرار گرفته اند:
– روزهای سه شنبه ای که مصادف با هفدهم، نوزدهم و یا بیست و یکم ماه قمری باشند.
– اوّلین سه شنبه ماه آذار رومی: با توجّه به شروع این ماه در روز ۲۳ اسفند، اوّلین سه شنبه آذار، معمولا مصادف با آخرین سه شنبه سال شمسی است.
– هفتم و چهاردهم ماه رومی حزیران: طبق بعضی تقاویم، مصادف با ۳۰ خرداد و ۶ تیر هر سال و طبق بعضی تقاویم دیگر، مطابق با ۲۹ خرداد و ۵ تیر هر سال هستند.
ب- بدترین زمان حجامت
۱- فصل زمستان:
در زمستان باید انجام حجامت را به موارد ضروری محدود کرد.
۲- ماه رومی کانون اوّل:
در رساله ذهبیه از امام رضا علیه السلام بر عدم انجام حجامت در کانون اول که از ماههای رومی میباشد تاکید شده است که از ۲۳ آذر، شروع و به ۲۳ دی ختم می شود.
۳- جمعه ها:
طبق تاکید بسیار زیاد روایات، باید در روز جمعه به خصوص هنگام زوال یعنی نزدیک ظهر از انجام حجامت پرهیز شود. در صورت وجود اضطرار و ضرورت، ضمن رعایت تمهیدات حجامت اضطراری، در صورت امکان بهتر است حجامت را به عصر جمعه موکول کرد.
۴- چهارشنبه ها:
برخی روایات از انجام حجامت در این روز نهی کرده بعضی دیگر آن را جایز شمرده اند امّا درمجموع به نظر می رسد بهتر باشد در روزهای چهارشنبه نیز یا حجامت نکرد یا در صورت ضرورت، تمهیدات لازم برای حجامت اضطراری را مدّ نظر داشت.
۵- به هنگام بروز طوفان، وقوع زمین لرزه یا وزش بادهای شدید، ماه گرفتگی و خورشیدگرفتگی، از انجام حجامت بپرهیزید:
«یَحْتَجِمُ فِی یَوْمٍ صَاحٍ صَافٍ لَا غَیْمٌ فِیهِ وَ لَا رِیحٌ شَدِیدَهٌ:
حجامت در روزى انجام شود که روشن و صاف و بدون ابر باشد و باد شدیدی در کار نباشد »
(على بن موسى، امام هشتم علیه السلام، طبّ الإمام الرضا علیه السلام (الرساله الذهبیه) – ایران ؛ قم، چاپ: اول، ۱۴۰۲ق. ص۵۹)
زمان حجامت اضطراری:
در صورتی که بنا به تشخیص پزشک، نیاز فوری به انجام حجامت وجود داشته باشد؛ تمام موارد فوق الذّکر قابل اغماض است(این مسأله در روایات نیز مورد تأکید قرار گرفته است). بنابراین در صورت وجود ضرورت طبّی، در یک روز جمعه از ماه کانون اوّل نیز، می توان و باید حجامت کرد. امّا به توصیه حضرات معصومین، (علیهم السّلام)، و برای از بین بردن اثرات منفی این حجامت های ضروری، حتما باید سه مسأله را مدّ نظر داشت: قرائت آیت الکرسی، طلب خیر و ذکر شریف صلوات که به ویژه بر مورد اوّل تأکید زیادی شده است.
ج- فواصل زمان حجامت:
فاصله زمانی بین انجام حجامت ها به عوامل متعدّدی بستگی دارد که از آن جمله می توان به سنّ، جنس، مزاج، نوع تغذیه و نوع بیماری شخص و نیز، فصل انجام حجامت اشاره نمود ولذا این زمانبندی برای هر شخص، به طور جداگانه و توسّط پزشک او مشخّص می گردد امّا اجمالا باید دانست که انجام حجامت های متوالی با فواصل کوتاه، غلط است.
این که برخی پزشکان به نقل از رساله ذهبیه، توصیه به تناوب حجامت بر اساس سن می کنند(مثلا بیست ساله ها، هر بیست روز یک بار) به دلایل متعدّد در زمان فعلی قابل اجرا نیست که در مقالات آینده، مفصلا مورد بحث قرار می گیرد و شاید این برداشت صحیح تر باشد که در صورت نیاز و ضرورت حجامت با فواصل کوتاه این قائده مورد توحه قرار گیرد که حداقل فاصله به حجامت بعدی به عدد سن فرد محاسبه گردد.
بهترین زمان حجامت درسال ۹۴
در زیر سالنمای حجامت را مشاهده میفرمایید که سازنده محترم آن با توجه به روایات و توصیه های حکیمان طب سنتی و همچنین تقویم های نجومی تهیه کرده اند. با توجه به این تقویم حجامت میتوانید برای بهترین روز در هر ماه برای حجامت برنامه ریزی بفرمایید.
