حجامت های اندام تحتانی

حجامت های اندام تحتانی

پیامبر اکرم (ص):  “مَنْ تَطَبَّبَ و لا یُعْلَمُ منه طِبّ فهو ضامِن”
هر کسی که طبابت کند و علم آن را نداشته باشد، ضامن و مسئول است.

پس شایسته است که خواننده محترم این مطالب به حدیث فوق توجه کند و بداند که فقط همکاران پزشک طب سنتی که آموزشهای لازم را دیده ، با اصول حجامت و اینگونه روشها آشنا هستند و نفع و ضرر آن را برای بیمار در نظر می گیرند،  می توانند از این نوع اقدامات انجام دهند. این مطالب برای دیگر عزیزان جنبه آشنایی دارد و اجازه انجام آن را ندارند، نه حمامی، نه عطاری، نه سلمانی و نه حتی پزشکی که آموزش طب سنتی ندیده است.

انواع حجامت های اندام تحتانی

حجامت های اندام تحتانی از نواحی مختلف اندام تحتانی از باسن تا پاشنه در مطب دکتر فرهاد عبداله زاده عضو رسمی “موسسه تحقیقات حجامت ایران” درقم انجام می شود، حجامت های اندام تحتانی شامل موترد زیر است :

حجامت باسن ، حجامت جلوی ران ، حجامت پشت ران ، حجامت زانو ، حجامت بالای زانو ، حجامت زیر زانو ، حجامت پشت زانو ، حجامت بین زانوها ، حجامت ساقین‏ ، زیر قوزک خارجی ، حجامت بین پاشنه و قوزک خارجی ، حجامت بین الکعبین که در زیر به توضیح موضع، فایده و عوارض هر کدام می پردازیم:

۱- حجامت باسن ( سرین ، ورک، کفل )

جایگاه حجامت باسن :
از حجامت های اندام تحتانی حجامت باسن می باشد که در در مرکز باسن و روی عضله گلوتئوس ماگزیموس و همچنین روی مسیر عصب سیاتیک انجام می گیرد.

نکات مربوط به روش اجرای حجامت باسن :

بسته به نیاز، بر روی یک یا دو باسن قابل اجراست.

فایده حجامت باسن :

• درمان درد های سیاتیکی( عرق النساء)
• دردهای مربوط به مفصل ران
• آبسه یا سلولیت ناشی از تزریق آمپول
  

۲- حجامت جلوی ران (فخذین من أمام)

جایگاه حجامت جلوی ران :

حجامت جلوی ران هم جرو حجامت های اندام تحتانی است که در قسمت بالای ران، در جلوی بدن انجام میگردد.

نکات مربوط به روش اجرا حجامت جلوی ران :

برای انجام این حجامت، بیمار باید نشسته پاها را دراز کرده آنها را به هم بچسباند. انجام این حجامت باید توام با مکش زیاد و قوی باشد.

فایده حجامت جلوی ران :

• مناسب در درمان خارش و ورم بیضه ها
• واریکوسل
• زخم ها و دمل ها و خارش های ران و ساق
• احتباس خون قاعدگی.

۳- حجامت پشت ران (فخذین من خلف)

جایگاه حجامت پشت ران :

حجامت پشت ران از حجامت های اندام تحتانی است که در قسمت پشت ران ها و مقابل موضع حجامت جلوی ران ها انجام می شود.

نکات مربوط به روش اجرای حجامت پشت ران :

برای اجرای این حجامت، بیمار باید به روی شکم بخوابد.

فایده حجامت پشت ران :

• مناسب در درمان دردهای سیاتیکی(عرق النّساء)
• رفع دمل ها، جوش ها و آماس باسن، ساق ها و زانوها.

۴- حجامت زانو ها

بسته به مشکل موجود، در هر یک از طرفین یا بالای زانو یا در گودی پشت زانو قابل انجام است. به همین جهت در کتب طبّ قدیم به انواع مختلف تقسیم می شود:

۱-۴- حجامت بالای زانو

جایگاه حجامت بالای زانو :

از جمله حجامت های اندام تحتانی حجامت بالای زانو می باشد که در پایین ران و در بالای زانو انجام می شود و بهتر است لیوان را کمی متمایل به سمت خارج ران قرار داد.

نکات مربوط به روش اجرای حجامت بالای زانو :

بیمار باید بنشیند و پاهایش را دراز کند و سپس اقدام به انداختن بادکش شود. این نکته در مورد حجامت های داخل و پایین زانو هم صادق است.

فایده حجامت بالای زانو :

• مناسب در درمان سنگینی، درد، ورم، آماس، سوزش و تجمّع موادّ فاسد در زانوها
• هماتوم (خون مردگی) داخل زانو.

۲-۴- حجامت بین زانوها

جایگاه حجامت بین زانوها :

حجامت بین زانوها هم جزو گروه حجامت های اندام تحتانی است که در قسمت داخلی هر زانو انجام می گیرد.

فایده حجامت بین زانوها :

• مناسب در درمان بواسیر
• آماس بیضه ها
• نقرس
• بیماری های زانو و ران.

۳-۴- حجامت پایین زانوها

جایگاه حجامت پایین زانوها :

حجامت پایین زانوها از جمله حجامت های اندام تحتانی است که در پایین زانوها انچام می شود.

فایده حجامت پایین زانوها :

• مناسب در درمان زخم های مزمن ساق و پاها
• درمان احساس ضربان و سنگینی در زانوها که ناشی از ریزش حادّ اخلاط باشد.

۴-۴- حجامت پشت زانوها

جایگاه حجامت پشت زانوها :

حجامت پشت زانوها جزو حجامت های اندام تحتانی است که در گودی پشت زانوها انجام می شود.

نکات مربوط به روش اجرا حجامت پشت زانوها :

در صورت انجام حجامت در گودی پشت زانو باید توجه داشت که گاهی در این محل، ممکن است آنوریسم(گشادشدگی) های عروقی یا کیست های موضعی(کیست بیکر) وجود داشته باشد که باید به هنگام حجامت در مورد آسیب و پارگی احتمالی آنها احتیاط کرد. برای انجام این حجامت، بیمار باید به روی شکم بخوابد.

فایده حجامت پشت زانوها :

این نوع حجامت زانو در کتب طبّ قدیم ذکر نشده است امّا به تجربه دیده شده است که برای  درمان موارد زیر مفید است

• برخی از انواع دردهای سیاتیکی
• کیست های پشت زانو
• سنگینی ساق ها
  

۵- حجامت ساقین‏

جایگاه حجامت ساقین :

حجامت ساقین هم از حجامت های اندام تحتانی است که در ناحیه پشت هر دو ساق پا؛ به فاصله یک وجب دست هر کس براى پاى خودش از قوزک پا به سوى برجستگى پشت ساق پا و به عبارتی  ۴ انگشت باز (وجب کوچک) از  زیر زانو و روی عضلات پشت ساق انجام می گیرد.

نکات مربوط به روش اجرای حجامت ساقین :

بهتر است لیوان حجامت ، کمی متمایل به خارج پا گذاشته شود. روش مناسب برای انجام حجامت ساقین این است که شخص ابتدا باید روی ساق ها، چند دقیقه ای آب داغ بریزد و پس از آن ساعتی راه برود تا خون این ناحیه رقیق شود. سپس او را روی صندلی نشانده ۳۰ مرحله بادکش متناوب انجام داده سپس در حال ایستاده اقدام به خون گیری می کنیم. ایستاده بودن شخص در هنگام خروج خون، هر چند خطر غش کردن (faint) دارد و باید احتیاط کرد اما بسیار مهم است چرا که موادّ ردّیه(فضولات) رو به پایین نزول می کنند.

نکته: این که در کتب طبّ قدیم به ضرورت حمّام رفتن قبل از این حجامت اشاره شده است، منظور، همین ریختن آب داغ روی ساق هاست و حمّام سنگین از حدّاقل ۱۲ ساعت قبل از حجامت، ممنوعیت دارد.

فایده حجامت ساقین :

این حجامت مانند فصد دو ورید صافن یا فصد دو ورید پاشنه پا عمل می کند. ابن سینا اعتقاد دارد که در زنان سفیدرو که پوست متخلخل و خون رقیق دارند، حجامت ساقین بهتر از فصد صافن است.

حجامت ساقین، حجامتی است بسیار قوی و تخصصی که در موارد زیر موثر است:

• تصفیه کلّی خون و کاهش امتلاء
• درمان بیماری هایی چون سرگیجه؛ صرع؛ مالیخولیا؛ سکته؛ سرسام یا مننژیت
• تاریکی چشم؛ نابینایی ناشی از ضربه و خونریزی چشم
• فشار خون
• جوش ها، دمل ها و بثورات پوستی
• خارش های عمومی بدن(انواع جرب و قوبا و حکّه)
• برخی بیماری های قلبی
• ورم عمومی بدن
• بیماری های کبدی
• نقرس
• بواسیر
• دردهای کلیه، رحم و مثانه
• باز نشدن خون قاعدگی (آمنوره)
• پسوریازیس
• کمر درد و درد های سیاتیکی
• اسپاسم ساق پاها
• خواب رفتگی، بی حسّی یا سردی پاها
• واریس پاها
• سندروم ساق پای بی قرار
• خار پاشنه
• ترک اعتیاد
  

بسیاری از آثار درمانی مترتّب بر این حجامت، ناشی از آن است که موادّ ردّیه(فضولات) را از سوی سر به سوی مخالف آن می کشد و همچنین بسیاری از مواد سمی حساسیت زا و ناخالصی های حون بخصوص در مشاغلی که ساعتهای زیادی سرپا هستند تحت تاثر جاذیه زمین در عروق ساق پا باقی می مانند .

عوارض حجامت ساقین :

این حجامت می تواند بدن را ضعیف کند یا ضعف و غش شدید ایجاد کند و لذا طبیب باید احتیاطات لازم را به عمل آورد.

بررسی روایات مربوط به حجامت ساقین :

* « وَ الَّتِی تُوضَعُ عَلَى السَّاقَیْنِ قَدْ یَنْقُصُ مِنَ الِامْتِلَاءِ فِی الْکُلَى وَ الْمَثَانَهِ وَ الْأَرْحَامِ وَ یُدِرُّ الطَّمْثَ‏ غَیْرَ أَنَّهَا مَنْهَکَهٌ لِلْجَسَدِ وَ قَدْ تَعْرِضُ مِنْهَا الْعَشْوَهُ الشَّدِیدَهُ إِلَّا أَنَّهَا نَافِعَهٌ لِذَوِی الْبُثُورِ وَ الدَّمَامِیل‏:

حجامت ساقین، امتلاء کلیه ها، مثانه و رحم را کم می کند و خون قاعدگی را جاری می سازد اگرچه بدن را ناتوان می کند و غشوه (کاهش بینایی همراه با آبریزش از چشم) شدید از آن حاصل می شود ولی برای افرادی که دچار بثور(دانه ها یا جوش های پوستی) و دمل هستند مفید است.»

(على بن موسى، امام هشتم علیه السلام، طبّ الإمام الرضا علیه السلام (الرساله الذهبیه) – ایران ؛ قم، چاپ: اول، ۱۴۰۲ق. ؛ النص ؛ صص۵۶ و ۵۷) احادیث حجامت های اندام تحتانی

*« أَنَّ النَّبِیَّ ص احْتَجَمَ فِی‏ بَاطِنِ‏ رِجْلِهِ‏ مِنْ‏ وَجَعٍ أَصَابَهُ:

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم، به جهت دردی که داشت، پشت پایش را حجامت کرد.»

(نورى، حسین بن محمدتقى، مستدرک الوسائل، ۱۳جلد، موسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث – بیروت، چاپ: اول، ۱۴۰۸ ه.ق. ج‏۱۳ ؛ ص۷۷) احادیث حجامت های اندام تحتانی

* مردى از خارش بدن نزد امام صادق(علیه السّلام) شکایت کرد، حضرتشان فرمودند:

« احْتَجِمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فِی الرِّجْلَیْنِ جَمِیعاً فِیمَا بَیْنَ الْعُرْقُوبِ وَ الْکَعْبِ:

سه بار دو پایت را در فاصله بین قوزک تا زیر زانو حجامت کن.»

آن شخص انجام داد و خارش برطرف شد.

شخص دیگرى نیز در این مورد شکایت کرد؛ فرمودند:

« احْتَجِمْ فِی وَاحِدِ عَقِبَیْکَ أو مِنَ الرِّجْلَیْنِ جَمِیعاً ثَلَاثَ مَرَّاتٍ تَبَرَأْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ:

سه مرحله یک از پاشنه ها یا دو ساقت را حجامت کن انشاءالله برطرف مى ‏شود.»

(على بن موسى(علیه السلام)، امام هشتم، طب الإمام الرضا علیه السلام المعروف بالرساله الذهبیه (محسن عقیل)، ۱جلد، دار المحجه البیضاء – بیروت، چاپ: اول، ۱۴۱۹ ه.ق. ص۳۱۲) احادیث حجامت های اندام تحتانی

۶- حجامت های ناحیه قوزک (کعب )

۱-۶- حجامت روی کعبین، زیر قوزک خارجی پاها (علی الکعبین)

جایگاه حجامت زیر قوزک خارجی :

از جمله حجامت های اندام تحتانی حجامت روی کعبین یا حجامت زیر قوزک خارجی است. کعب، نام عربی استخوان تالوس است که به لحاظ آناتومیک، حدودا در محاذات قوزک های داخلی و خارجی قرار دارد. حجامت کعبین، روی قوزک خارجی پاها انجام می شود.

نکات مربوط به روش اجرای حجامت زیر قوزک خارجی :

این حجامت باید به حالت ایستاده انجام شود لذا چون خطر غش کردن (faint) دارد باید احتیاط کرد .

فایده حجامت زیر قوزک خارجی ( حجامت کعبین ) :

• دارای آثاری مشابه حجامت ساقین است
• برای جاری کردن خون عادت ماهیانه
• برخی ارزش این حجامت را بدل فصد صافن دانسته اند
• در درمان مشکلات کلیه، رحم و مثانه
• آمنوره(عدم خونریزی ماهیانه بانوان)
• عرق النّساء(سیاتیک)
• جوش ها و دمل ها و نقرس
  

۲-۶- حجامت بین پاشنه و قوزک خارجی  (بین الکعب و العرقوب)

جایگاه حجامت بین پاشنه و قوزک خارجی :

حجامت بین پاشنه و قوزک خارجی جزو حجامت های اندام تحتانی است که در فاصله بین قوزک خارجی پا تا پاشنه پا انچام میگیرد.

نکات مربوط به روش اجرای حجامت بین پاشنه و قوزک خارجی :

این نوع حجامت هم باید به حالت ایستاده انجام شود.

فایده حجامت بین پاشنه و قوزک خارجی :

• مفید در درمان خار پاشنه
• دردهای سیاتیکی
• بیماری های عروق پا
• ترک پاشنه پا
• التهاب تاندون آشیل
• حجامت انتخابی برای نوجوانان قبل از دوره بلوغ است که می خواهند قدشان بلند شود.

نکته: بسیاری عقیده دارند که این حجامت و حجامت کعبین، درواقع یک حجامت هستند و ماهیت متفاوتی ندارند.

۳-۶- حجامت بین الکعبین

جایگاه حجامت بین الکعبین :

آن چه که از کلام «علی ابن عبّاس اهوازی» برمی آید این است که موضع حجامت بین الکعبین
که از حجامت های اندام تحتانی است، در فاصله بین قوزک داخلی و خارجی پا، از ناحیه جلو می باشد. یعنی درواقع، این حجامت روی برجستگی واقع در روی پا و در انتهای مسیر مسح پا انجام می شود.

نکات مربوط به روش اجرای حجامت بین الکعبین :

این نوع حجامت هم باید به حالت ایستاده انجام شود پس چون خطر غش کردن (faint) دارد باید احتیاط کرد .

فایده حجامت بین الکعبین :

• مفید در درمان دردهای موضعی
• ضعف و سستی مفاصل این ناحیه
• سوزش کف پا
• ترک کف پا
• نقرس
• احتباس حیض
• ریزش موادّ زائد به این ناحیه.

در مطب دکتر فرهاد عبداله زاده کلیه حجامت ها از جمله حجامت اندام تحتانی انجام می شود