آداب و رسوم ختنه

آداب و رسوم ختنه

ختنه‌ سوران

ختنه سوران جشنی است که به مناسبت سلامتی کودک پس از ختنه کردن برپا می‌شود. زمان برگزاری این این جشن معمولاً در بعدازظهر همانروز ختنه کردن است. رسم بر این است که میهمانان برای کودک تحفه‌ای بیاورند.

خرافات

گفته می‌شد که اگر پدری برای پسرش ختنه سوران نگیرد، پیش از عروسی پسر خواهد مرد.

آداب و رسوم ختنه در مردم ایذه

در گذشته کار ختنه را،دلاک(یا سلمانی ،پیرایشگر موی مردان)انجام میداد.این سنت در روستای باجول( در زمان انجام تحقیق) مرسوم بود.برای کودک به این مناسبت جشنی نیز بر پا میشود.نوازنده محلی موسیقی محلی (توشمال)مینوازد.پسربچه ،دامن قرمز رنگی میپوشد.اقوام به دیدن او می آیند و هر کدام پولی به او میدهند.دلاک نیز به صورت نقدی وجهی دریافت میکرد.

آداب و رسوم ختنه در مردم بهبهان

کودک را در بین سنین ۳ تا ۵ سالگی ختنه می­کنند. در گذشته این امر به وسیله دلاک انجام می­گرفت. پدر کودک تمامی افراد و همسایگان را دعوت نموده و ناهار می­دهد. در گذشته وقتی که کودک ختنه می­شد کیسه از خاکستر گرم تهیه نموده محل زخم را در آن قرار می­دادند تا ضدعفونی گردد. برای ختنه سوران “توشمال” (نوازنده) نیز می­آورند کسانی که دعوت شده­اند به کودک پول می­دهند. کودک برای مدتی دامن سرخ رنگی می­پوشد تا محل زخم خوب شود. در روستاهای منطقه به دلاک، “خطیر” xatir نیز می­گویند.

آداب و رسوم ختنه در ترکمن ها

از عصر پیامبر(ص) تاکنون ختنه کودک نوزاد ذکور بصورت سنتی مهم مرسوم بوده و هست و در میان اقوام مختلف به شیوه های گوناگون اجرا می شود. اجرای این سنت علاوه بر اینکه ازجانب پیامبر گرامی اسلام(ص) مطرح شده بلکه جنبه بهداشتی و علمی آن نیز بیشتر مورد توجه است.عمل ختنه کودک ذکور در میان قوم ترکمن ویژگی های خاص خود را داشته و طی مراسم خاصی برگزار می شود در زمان های قدیم در میان قوم ترکمن مرسوم بوده است که عمل ختنه در فصل بهار و در سنین ۲ الی ۴ سالگی کودک، اجرا شود و این سنت هنوز هم پابرجاست، بخصوص اینکه با توجه به اعتقاد قوم ترکمن حتماً در روز چهارشنبه باید این عمل صورت گیرد زیرا از جهت مذهبی این روز را خوش یمن و خوب می دانند.از دیگر خصوصیات می توان اجازه دایی کودک را جهت عمل ختنه ذکر کرد و آویزان کردن گوشت اضافی بریده شده را در گوشه ای از اتاق و شادی کردن و برگزاری مراسم خاص را از سنت های ویژه ترکمنان دانست. این نکته حائز اهمیت است، قبل ازاجرای این سنت، کودک را آماده می کنند و بخاطر اینکه ترس در بچه ایجاد نشود و ترس او بریزد برایش تلقین می کنند که تو بعد از این مرد و در جامعه مطرح خواهی شد و تهیه لباس نو برای کودک و پختن شیرینی های محلی نیز از دیگر سنت های موجود در میان این قوم است. ترکمن ها پس از پایان عمل ختنه خطاب به کودک می گویند: «قوچ بولدی» یعنی قوچ شد، و مقصود، اشاره است به توانمندی و باروری قوچ که ترکمن ها به آن اعتقاد دارند.

براساس اعتقادات ترکمن ها در قدیم برخی ازخانواده ها موی سر کودک خود را تا سن ۷ سالگی بصورت (سرقوچ) اصلاح و آرایش می کردند و به آن «قولپاق» می گفتند. کودکی را هم که قولپاق داشت (قولپاقلی)می نامیدند.برگزاری مسابقات اسبدوانی و گورش (مسابقه کشتی مخصوص ترکمنها) در میان دیگر مراسم بیشتر برای مردان مشهود است و جوایز آنها نیز در اصطلاح ترکمنی بنام «هالات»[خلعت] به برندگان اهداء می شود که این جوایز عبارت است از: گوسفند، پارچه پیراهنی، روسری ترکمنی، چارقد، یالیق و… در انتها بخش های محلی با دو تار و کمانچه و اجرای ترانه های فولکوریک، محفل جشن را گرم نگه می دارند (هرچند امروزه از آلات موسیقی با سازهای گوناگون و برنامه های مختلف شادی بخش نیز مجلس گرم نگه داشته می شود). در پایان مدعوین با هدایای کوچک و بزرگ خود کودک را شاد می کنند

آداب و رسوم ختنه در جاجرم

ختنه سوران اطفال یکی از آداب و رسوم بسیار قدیمی است که قبل از پیدایش دین یهود نز د بعضی اقوام وجود داشته و نوعی قربانی محسوب شده است. اقوام ساحی و زنگیان پس از تولّد طفل غلاف نرم یا زائد نوک آلت تناسلی پسر و یا دختر را قطع کرده تقدیم خدایان «تولید نسل» می‌کرده‌اند. مذهب مسیح این مراسم را رها کرد و      « غسل تعمیر» را که ریشه و مبداء زرتشتی داشت جایگزین آن نمود . پس از ظهور اسلام ختنه دختران نزد مسلمانان منسوخ شد و لیکن طبق دستور قرآن کریم و شریعت اسلام و پیروی از سنتی که حضرت ابراهیم برقرار کرده بود ختنه پسران جزو فرایض دینی گردید. از آنجا که عمل ختنه هم سنت قدیمی و هم فریضه دینی است انجام آن نزد مسلمانان با مراسم با شکوه و مجلس سور و سرور همراه است و چنان که همه می‌دانیم این مجلس را مجلس ختنه سوران می‌خوانند.

در قدیم به علت این که آلات دلاکان جهت ختنه بسیار ابتدائی بود و بچّه‌های کم سن و سال و نوزاد تحمّل درد را نداشتند این عمل را به بعد از پنج یا شش سالگی موکول می‌گردید. مراسم ختنه به این طریق انجام می‌شود که روزی را معین کرده و عدّه‌ای از دوستان و خویشان را دعوت می‌کنند. صبح همان روز بچّه را با چند نفر از اقوام نزدیک به حمام می‌فرستند، وقتی بچّه از حمام بیرون آمد جامه نو به او می‌پوشانند، در حینی که لباس به تن بچّه می‌کنند حمامی اسپند در آتش می‌ریزد و سینی را دور سر بچّه می‌گرداند. خویشان طفل مبلغی را به نام (سینچی) در سینی حمامی می‌ریزند و بچّه را از حمام بیرون می‌آورند و با هلهله و شادی به خانه می‌برند. در خانه رختخواب تازه و نو را در مهمانخانه پهن می‌کنند. طفل را در آن می‌خوابانند.

بعد از این که مهمانها جمع شدند دلاک می‌آید و آماده کار می‌شود. اسپند در آتش می‌ریزند و شادی می‌کنند دلاک در میان هیاهوی جمع به اتاق مهمانخانه وارد می‌شود و در کنار طفل می‌نشیند و سعی می‌کند که تیغ دلاکی خود را از نظر او پنهان کند. پدر و مادر و اقوام او را دلداری می‌دهند و سعی می‌کنند که با سخنان محبّت‌آمیز ترس را از دل او بیرون کنند. دلاک یک نی زرد از کیسه دلاکی خود بیرون می‌آورد و آن‌ را از طول به دو قسمت می‌کند،  بعد نیمی از آن را بر می‌دارد و شکافی عمودی به طول ۵ یا ۶ سانتی‌متر در سر آن ایجاد می‌کند و نی را از قسمت پائین شکاف، در لای انگشتان خود می‌فشارد تا نی دهان باز کند. بعد برای انجام عمل ختنه به طفل نزدیک می‌شود. در این لحظه دائی و عمو و چند تن از اقوام و کسان طفل دست و پای او را محکم می‌گیرند و در عین حال سعی می‌کنند که با بیان محبّت‌آمیز و وعده‌های شیرین و فریبنده طفل را آرام سازند. دلاک پیش می‌رود و هر دو پای طفل را توسط یک لنگ تابیده شده در زیر پای خود محکم نگه می‌دارد تا از هر گونه حرکت در حین انجام ختنه جلوگیری نماید. بعد از این پوست نوک آلت بچّه را با نوک انگشتان به طرف خود می‌کشد و آن‌ را در دهانه نی قرار می‌دهد. در این حال بستگان که در اطراف بچّه نشسته‌اند با دادن چند حبه قند یا شکلات کام طفل را شیرین می‌کنند تا از شدّت درد بکاهند. همین که پوست آلت کاملاً در شکاف نی افتاد انگشتان خود را از بیخ شکاف بر می‌دارد تا شکاف نی جمع شود و پوست نوک آلت را محکم در خود بگیرد، آنگاه تیغ دلاکی را از جیب یا کیف خود بیرون آورده و با سرعت و چالاکی غلاف نرم را از بالای شکاف می‌بّرد و در بشقاب یا ظرفی که در کنار رختخواب طفل گذاشته‌اند می‌اندازد. برای جلوگیری خونریزی و عفونت و پانسمان آلت بریده شده قبل از انجام آن مقداری پنبه را روی هم انباشته و آتش می‌زنند وقتی خوب آتش گرفت کاسه چینی روی آن گذاشته تا به صورت نیم سوخته خاموش شود، پنبه‌های نیم سوز را لوله کرده و به سر آلت بریده شده می‌پیچند تا جلو خونریزی آنرا بگیرد. برای اینکه زخم طفل با لباس یا رختخواب تماس پیدا نکند او را از پوشیدن شلوار منع کرده و می‌بایست پاها را از زانو خم کرده و چادر شب را روی پاهای او بیندازند. در این موقع مادر طفل پاهای خود را برهنه می‌کند و کف هر دو پا را در آب سرد می‌گذارد تا هم جگر بچه خنک شود و هم خودش از حال نرود. در عین حال به درگاه خداوند دعا و نیایش کرده و زیر لب زمزمه می‌کند تا صبر و قرارش نیز زیاد شود. اگر بچه شیرخواره باشد  برای حفاظت از آلت بریده شده یک کلاف نخ پنبه‌ای به دور آن پیچیده و طفل را در گهواره قرار می‌دهند تا صدمه و آسیب به آن نرسد.

بعد از عمل ختنه اقوام و بستگان و دوستان که در مجلس حضور دارند به اندازه سخاوت و توان خود مبلغی پول به عنوان سر سنتی به بچّه می‌دهند و رویش را می‌بوسند و مراسم جشن و سرور و شادمانی شروع می‌شود. صبح چنین روزی باید دلاک افرادی را که صاحب مجلس جهت مراسم در نظر دارد برای صرف نهار و شام دعوت کند. میهمانان نزدیک ظهر به مجلس می‌آیند و هنگامی که چائی را صرف می‌کنند، دلاک سینی پر از شیرینی را جلو آنها می‌برد. میهمانان در این موقع باید مبلغی را به عنوان هدیه در سینی بیندازند و دهان خود را شیرین کنند. مبلغ هدیه بستگی به نسبت خویشاوندی یا دوستی با صاحب مجلس دارد. یعنی بستگان و نزدیکان باید مبلغ بیشتری هدیه بدهند.  بعضی‌ها نیز کادوئی را قبلاً تهیه کرده و همراه خود می‌آورند.

طفل ختنه شده باید چند روزی در رختخواب بخوابد و کمتر حرکت بکند تا از خونریزی احتمالی جلوگیری کند . در این مدت نباید آب سرد بخورد ، زیرا عقیده دارند که اگر آب بخورد سیم می کشد (چرک و ورم می کند) . بیشتر غذای طفل را موارد پر چربی مثل گوشت و تخم مرغ نیم رو تشکیل می‌دهد.

دلاک هر روز چند بار به عیادت بچّه می‌آید و هر بار پس از معاینه آلت او به بستگان توصیه‌های لازم جهت مراقبت از طفل را می‌دهد. طفل ختنه شده مدت سه تا هفت روز در رختخواب می‌ماند. روز هفتم به جای شلوار لنگی به کمر او می‌بندند و دو سر لنگ به پشت گردنش گره می‌زنند. در موقعی که طفل می‌خواهد راه برود با دست خود لنگ را از بدن دور نگه داشته تا با زخم تماس پیدا نکند. بعد از چند روز لنگ را باز کرده و شلوار گشاد در پای طفل کرده که در این حال نیز باید مراقب باشد، بعد از پانزده روز طفل را به حمام می‌برند. گاهی از نظر صرفه جوئی در یک خانه چند طفل را با هم ختنه می‌کنند. خواه آن بچّه‌ها با هم برادر باشند و خواه خویشاوند. در این صورت هرگز عدد اطفال نباید زوج باشد. سه یا پنج یا هفت بچّه را با هم و در یک روز ختنه کرد و لیکن ختنه کردن دو یا چهار یا شش بچّه با هم مجاز نیست اگر کسی به حکم ضرورت دو فرزند از فرزندان خود را با هم و در یک روز ختنه کند باید بلافاصله پس از عمل ختنه خروسی را در وسط دو طفل سر ببرد تا در آن روز سه خون ریخته شود والا یکی از فرزندان به اجل معلّق خواهد مرد. مردم تا طفل را ختنه نکرده‌اند می‌گویند دست او ناپاک است و باید دست او را حلال کرد.

آداب و رسوم ختنه در قاینات

شب قبل ازجشن همه اقوام وخویشان را دعوت کرده ظرفی پرازحنا نموده ابتدا دست وپای پسربچه وبعد همه مدعوین دست وپای خود را حنا می کنند. روزبعد دو نفرواخون یک زن ویک مرد مأمورمی شوند تا مدعوین را به مراسم جشن دعوت کنند. وقتی واخون افراد را دعوت نمود به هرکدام یک بشقاب شیرینی هدیه می شود. برای تمیزکردن پسربچه، مدعوین اورا با سازودهل تا حمام همراهی می کنند. غلام سیاهی درجلوی جمعیت با اسب چوبی رقاصی می کند. به هنگام بازگشت جلوی درب منزل گوسفندی ذبح می نمایند وبا صلوات وسپند عمل ختنه انجام واقوام وخویشان پول هدیه می کنند. فردی مبلغ هدایا را یادداشت نموده ودردهمین روزمجلس دعوتی برگزارمی شود. برای آن عده که نیامده اند غذا به درب منزلش می فرستند. شخصی که بچه ختنه می کند
به استا، دلاک وسلمانی معروف است. ختنه زمان بخصوص وسن مشخصی ندارد اما براین باورند که اگرپسرختنه نشود نه تنها مسلمان نیست بلکه دستش نیزحلال نخواهد بود.

منبع:
http://www.topnaz.com
http://turkmen.persianblog.ir
bama.resaco.ir

خانه