چگونه و در چه مواقعی باید شیر مادر را دوشید؟
گاه اتفاق می افتد مادر مجبور شود شیر خود را بدوشد. در اینصورت میتوان پس از دوشیدن شیر مادر آن را بوسیله فنجان ، استکان ، قاشق ، قطره چکان ، سرنگ و یا حتی لوله به کودک خوراند. از جمله :
الف) در مورد نوزاد نارس و یا بیماری که در بیمارستان بستری است و از طریق لوله ، سرنگ ،فنجان و غیره تغذیه می شود.
ب) آن دسته از شیرخوارانی که به دلیل نقایص جسمی لب و دهان و لب شکری و امثال آن قادر به مکیدن نیستند.
ج ) مادری که در خارج از منزل اشتغال داشته و به هیچ وجه امکان تغذیه مستقیم در ساعت کار برای او وجود ندارد.
د) برای جلوگیری از احتقان پستان یا در شرایط و موارد خاص و معدودی که به دلیل بیماری مادر و یا کودک و یا هر علت دیگری مکیدن و تخلیه پستان توسط کودک برای مدتی مقدور نباشد.
آمادگی اولیه برای دوشیدن شیر مادر :
زمانی از روز را می توان برای دوشیدن شیر مادر انتخاب کرد که پستان پر از شیر باشد. در بیشتر مادران صبح ها پستان ها پرتر است ولی عملا در هر موقعی از روز می توان پستان ها را دوشید. برای مثال می توان بعد از هر وعده تغذیه شیرخوار ، شیر اضافی را دوشید و دخیره نمود.
بهتر است ۱۰ تا ۲۰ دقیقه قبل از شروع دوشیدن شیر مادر ، مادر کمی استراحت کند . مایعات و مواد غذایی مفید برای تولید شیر مثل یک لیوان شیر، آب میوه ، چای کم رنگ یا سوپ بخورد. مایعات گرم بیشتر از مایعات سرد به ترشح شیر کمک می کنند.
وسایلی که برای دوشیدن شیر مادر بکار می روند باید تمیز باشند. شیر مادر را می توان با دست یا وسیله مکانیکی مثل پمپ یا شیردوش های نوع دستی و یا برقی دوشید. این وسایل بعد از هر بار استفاده باید فورا شسته شوند. (شیر دوش های دستی خیلی مناسب نیستند و بهتر است حتی اامقدور مورد استفاده قرار نگیرند) دست ها را باید با آب و صابون ، ولی پستان را فقط با آب ساده شستشو داد و از بکار بردن هر گونه کرم ، لوسیون ، روغن و … پرهیز کرد.
آشنایی با ساختمان پستان برای دوشیدن شیر مادر
موقع دوشیدن شیر مادر ، مادر باید در وضعیت راحتی باشد، بهتر است بنشیند و اگر ممکن است ، پاها را کمی بالا بگذارد. محیط نیز باید ساکت و آرام باشد و به صدا در آمدن زنگ تلفن و یا زنگ منزل و سایر امور باعث قطع دوشیدن شیر مادر نشود.
هنگام دوشیدن شیر مادر ، اگر مادر به کودکش فکر کند و یا تصور شیر دادن و در آغوش گرفتن او را داشته باشد به ترشح و جاری شدن شیر کمک می شود. کنار کودک نشستن و به او نگاه کردن نیز همین اثر را دارد.
برای بهتر جریان یافتن شیر ، توصیه می شود یک حوله گرم و مرطوب به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه روی پستان و نوک آن قرار داده شود . حمام کردن یا ماساژ دادن هم به این کار کمک می کند ، بدین ترتیب که : یک دست زیر پستان و دست دیگر بالای آن قرار گیرد. با حرکت یک یا هر دو دست هم زمان با هم از طرف قفسه سینه به نوک زیر پستان مچاری شیر لمس شده و شیر به طرف مخازن آن که در زیر هاله پستان قرار دارند،جریان پیدا می کند.
آموزش دوشیدن شیر مادر
برای دوشیدن شیر مادر که با دست صورت می گیرد، دست باید طوری قرار گیرد که ۲ انگشت زیر پستان و درست در لبه تحتانی هاله پستان قرار دارند، برای خروج شیر باید روی این قسمت فشار وارد شود نه به نوک یا خود پستان. زیرا فشار دادن نوک پستان نه تنها سبب جاری شدن شیر نمی شود ، بلکه موجب ترک خوردگی ، سوزش و نازک شدن پوست نوک پستان هم می شود.
آموزش دوشیدن شیر مادر با دست
بنابراین:
اگر دوشیدن شیر مادر با دست صورت می گیرد، دست باید طوری قرار گیرد که ۲ انگشت زیر پستان و درست در لبه تحتانی هاله پستان و شست در بالا و روی لبه فوقانی هاله واقع شود. آن گاه باید دست را به قفسه سینه تکیه داد و مطابق شکل زیر ، اول پستان را به طرف قفسه سینه و سپس به جلو آورد تا شیر به آسانی خارج شود. با قرار دادن انگشتان در جهات مختلف هاله ، مجاری دیگر شیر هم تخلیه می شوند.
هنگام دوشیدن شیر مادر با دست ،باید برای جمع آوری شیر از یک لیوان یا ظرف دهان گشاد ( که قبلا جوشیده است ) استفاده نمود . گاهی لازم است لیوان تمیزی هم زیر پستان دیگر قرار داده شود تا قطره های شیری که هم زمان با دوشیدن از پستان دوم ترشح می شود جمع آوری گردد.
برای دوشیدن شیر مادر علاوه بر روش فوق که ذکر شد، از شیردوش های برقی نیز می توان استفاده کرد.این نوع شیردوش ها که اخیرا به بازار آمده اند،به صورت تکی یا دو تایی ( جهت دوشیدن همزمان پستان های مادر) در دسترس مادران قرار دارند و قابل استریل شدن درآب جوش بوده ، با برق و باطری کار می کنند. قدرت مکش آنها بسیار مناسب است و بدون هیچگونه درد و ناراحتی مقدار بیشتری شیر را در زمان بسیار کمتری از پستان های مادر می دوشند و به هیچ عنوان با دست تماس ندارند،در نتیجه میزان آلودگی نیز در دوشیدن شیر مادر به حداقل ممکن می رسد. این شیر دوش ها در منزل و یا محل کار مادران شاغل قابل استفاده هستند. لازم به ذکر است اکثر مادران رضایت خود را از کاربرد انواع شیردوش های الکتریکی ابراز نموده اند.
(برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن های ۸۸۸۹۱۱۶۹ و ۸۸۸۹۱۱۷۰ دفتر انجمن تغذیه با شیرمادر تماس حاصل فرمایید.)
فریز کردن شیر مادر
شیر دوشیده شده از مادر چگونه باید ذخیره و یا فریز کرد؟
1- انتخاب ظرف مناسب : ظرف های پلاستیکی برای جمع آوری و ذخیره شیر بهتر از ظرف های شیشه ای هستند، نه فقط به دلیل دیرتر شکستن ، بلکه به آن خاطر که لکوسیت ها یا گلبولهای سفید موجود در شیر مادر به جدار ظرف شیشه ای می چسبند و خاصیت خود را از دست می دهند.
۲- ضد عفونی کردن ظرف : لیوان و بطری که برای دوشیدن و ذخیره کردن شیر مورد استفاده قرار می گیرند ،همیشه باید قبلا جوشانده شوند و پس از خنک شدن مورد استفاده قرار گیرند، شیر دوشیده شده را باید بلافاصله داخل یخچال و یا فریزر قرار داد.
۳- درجه حرارت : شیر دوشیده شده در درجه حرارت اتاق به شرطی که دور از آفتاب ،گرمای چراغ و یا شوفاژ باشد، حداکثر ۶ تا ۸ ساعت قابل استفاده است ولی باید توجه داشت ، شیری که در درجه حرارت اتاق نگهداری شده باشد دیگر قابل فریز کردن نیست ..
۴- نگهداری در یخچال : شیر دوشیده شده را می توان تا ۴۸ ساعت در بخچال نگهداری نمود و یا در ۳۰ دقیقه اول در یخچال گذاشت ، سپس فریز کرد.
۵- حجم ظرف : ظرفی که برای فریزر کردن شیر مادر به کار می رود باید فقط تا سه چهارم از شیر پر شود تا جای یخ زدن نیز داشته باشد.
۶- ثبت تاریخ : بهتر است روی ظرف ، تاریخ دوشیدن شیر مادر هم ثبت شود تا در هر بار استفاده ، اول شیرهای قدیمی تر مصرف گردد.
۷- تاریخ انقضا : در صورتی که شیر مادر در قسمت جایخی یخچال نگهداری شود، تا دو هفته و در فریزرهای معمولی( ۱۸ – درجه ) تا ۳ ماه و در فریزرهای صنعتی (۳۲ – درجه سانتی گراد) تا ۶ ماه قابل استفاده است .
شیر فریز شده را چگونه باید ذوب کرد؟
برای مصرف شیر دوشیده شده منجمد ، هرگز ظرف محتوی شیر را نباید مستقیم بر روی اجاق قرار داد ، بلکه باید آن را در مدت نیم تا یک ساعت به درجه حرارت بدن رساند. (با چکاندن یک قطره شیر روی ساعد ، حرارت مناسب را می توان تشخیص داد.
الف ) ظرف محتوی شیر فریزشده را در ظرف آب ولرم گذاشته و نکان داد تا کم کم یخ آن باز شده و یا این که ، ظرف محتوی شیر را در قابلمه ای که مقداری آب داد قرار داد و قابلمه را روی اجاق گذاشت.
ب) گرم کردن سریع شیر در روی اجاق یا فر یا ماکروویو باعث می شود که ویتامین های آن به سرعت تخریب شده و پروتئین های آن نیز تغییر یابد ، شیر منجمد شده ای که ذوب و گرم شده ظرف نیم تا یک ساعت باید مصرف شود و هرگز نباید شیر ذوب شده را دوبار فریز نمود.
