تدبیر فصل تابستان از دیدگاه طب سنتی
همانگونه که سبک زندگی افراد در فصول مختلف متفاوت است ، غذاهایی که فرد در فصول مختلف می‌خورد نیز باید متفاوت باشند وگرنه بیمار خواهد شد. حتی حالت خواب و میزان فعالیت‌های بدنی و… نیز باید تفاوت داشته باشد. فصل تابستان ازاین قانون مستثنی نیست و توجه خاصی به آداب اجتماعی و رفتار های تغذیه ای باید داشته باشیم.
در فصل تابستان از چه مواد غذایی باید پرهیز کرد؟
از نظر خوراک، باید بدانیم در فصل تابستان از چه مواد غذایی پرهیز کنیم. توجه داشته باشید که در طب سنتی پرهیز بر درمان مقدم است و آغاز کار حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها ” پرهیز ” است، به این صورت که از مصرف مواد غذایی مضر پرهیز شود.
قابل توجه افراد با مزاج گرم
پرهیز از خوراکی هایی که طبع گرم دارند : در فصل تابستان افراد با مزاج گرم و خشک که مزاج صفرا نامیده میشوند، بیشتر در معرض آسیب می‌باشند، زیرا به دلیل گرم و خشک بودن مزاج این افراد و همچنین مزاج فصل تابستان، احتمال خطر در این افراد بیشتر است؛ بنابراین در این فصل باید همانگونه که در بخش رژیم غذایی مزاجها و طبایع گفته شد از تمام خوردنی‌ها و نوشیدنی‌هایی که حرارت بدن را بالا می‌برند و باعث خشکی میشوند، پرهیز کرد، مخصوصاً مواد غذایی تند از قبیل فلفل و زنجبیل، دارچین، زعفران، سس‌های تند، خردل، سبزیجات تند مانند سیر، پیاز، ترخون، نعناع، تره، شاهی، شوید و… در نتیجه باید از غذاهای پخته ساده بدون ادویه‌جات استفاده شود.
پرهیز از تنقلات شور: این افراد باید در مصرف نمک و غذاهای شور و تنقلات مانند چیپس شور، آجیل شور و… در فصل تابستان احتیاط نمایند. مثلاً در صورت مصرف بادام یا فندق، از انواع خام آن و به مقدار کم استفاده کنند. اکثر مغزها مزاج گرم و خشک دارند و همه افراد به ویژه کسانی که مزاج گرم و خشک دارند، نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنند.
پرهیز از سرخ کردنی ها و فست فود : سرخ کردن، بو دادن و تفت دادن باعث گرم و خشک شدن مزاج ماده غذایی میشوند، بنابراین نباید در مصرف غذاهای تهیه شده به این روش‌ها زیاده‌روی شود. همچنین همانطور که در بخش خوراکی های مضر و خطرناک صحبت شد با بطور جدی از غذاهای آماده و مصنوعی و فست فودها پرهیز کرد.
پرهیر از شیرینیجات : در مورد شیرینیجات نیز به همین ترتیب است، چون پایه مزاج این مواد هم گرم است، بنابراین نباید در مصرف شیرینی‌ها، شکلات‌ها و حتی شیرینیجات طبیعی مانند عسل، کشمش، مویز و میوه‌های شیرین مانند انجیر، نارگیل، موز، خربزه، آناناس و… در فصل تابستان زیاده‌روی شود.
پرهیز از گوشتهای با طبع گرم : گوشتهای قرمز مخصوصاً به دلیل داشتن گرما و حرارت زیاد باید کمتر مصرف شوند. به ویژه گوشت پرندگانی مانند کبک و بلدرچین که گرمای بسیار زیادی نسبت به گوشت گوسفند دارند و همچنین گوشت شتر هم به دلیل گرمای زیاد نباید زیاد مصرف شوند.
پرهیز از غذاهای با طبع گرم : از مصرف غذاهایی مانند فسنجان، گردو و کنجد نیز به دلیل گرم بودن مزاجشان باید در این فصل پرهیز شود.
پس بگو توی تابستان چیزی نخوریم !!!
چه مواد غذایی برای فصل تابستان مفید هستند ؟
خنکی های فصل تابستان : توصیه می‌شود در فصل تابستان از خنکی‌جات (مانند آب‌دوغ خیار، ماست، خیار و کمی نان، سبزیجات خنک مانند خیار، کاهو، کدو خورشتی (سبز)، گشنیز، اسفناج، ماست و اسفناج) استفاده شود.
غذاها مخصوص تابستان : توصیه می‌شود نوع غذاهایی که در تابستان مصرف میشوند، پختنی و آب‌پز باشد و غذاها کباب و یا سرخ نشوند. مصرف غذاهایی مانند آش، سوپ، خورش سبزیجات که سبزی آن‌ها سرخ نشده باشد، حبوبات آن کم بوده، مقدار زیادی گوشت نداشته باشند، کمی ترش باشند مثلاً با غوره، آب‌غوره، آب‌لیمو، لیمو و نارنج تهیه‌شده باشند مخصوصاً سوپ جو و آش جو (به دلیل خنک بودن) بسیار مفید بوده و از بهترین غذاها برای رفع عطش و حرارت بدن می‌باشند.
چه میوه هایی را در تابستان بیشتر بخوریم؟ مصرف مرکبات و میوه‌جات میخوش یا ملس (بین ترش و شیرین) مانند زرشک و آب زرشک، شاه‌توت، تمشک، سیب ترش، آلبالو، گوجه‌سبز، انار، هلو، زردآلو، هندوانه و گریپ‌فروت بسیار مفید است.
سالادها : مصرف سالادها در این فصل بسیار توصیه می‌شود، زیرا معمولاً مزاج‌های سرد و تر دارند (کاهو، خیار، آب‌لیمو و…).
ترشیجات : خوردن ترشیجات در این فصل مفید است، به شرط اینکه ترشی خیلی تند نشده باشند که در این صورت، حرارت آن‌ها بالا می‌رود.
آب فراموش نشه : مصرف کافی آب، لبنیات مانند دوغ و ماست مفید است.
گوشتهای مخصوص تابستان : مصرف گوشتهای سفید نسبت به گوشتهای قرمز در این فصل مناسب‌تر است. گوشتهای سفید (مانند مرغ و ماهی) گرمای کمتری دارند، مخصوصاً ماهی که با داشتن مزاج سرد و تر، برای این فصل بسیار مناسب است به شرطی که خیلی سرخ نشده و ادویه‌جات تند نیز خیلی به آن اضافه نشود.
نکات مهم قابل توجه در فصل تابستان
۱- افراد سرد مزاج : باید توجه داشت که افراد با مزاج سرد، در مصرف مواد غذایی مفیدی که در بالا ذکر شده، حتی در فصل تابستان، زیاده‌روی نکنند.
۲- گرسنگی و تشنگی : در این فصل باید گرسنگی و تشنگی را سریع برطرف کرد، زیرا به دلیل حرارت فصل و مزاج، ممکن است معده در صورت خالی ماندن آسیب ببیند.
۳- استراحت و خواب : در این فصل باید استراحت بیشتری داشت تا مزاج خنک شود.
۴- ورزش های مناسب تابستان : استحمام ، دوش آب خنک، شنا کردن در آب روان با رعایت نکات مربوطه، پوشیدن لباس‌های خنک نخی و ورزش‌های سالنی که زیر آفتاب نباشند در فصل تابستان مفید است، ولی در خصوص ورزش‌های گرم و خشک مانند فوتبال، دویدن و … مخصوصاً در طی روز و زیر آفتاب یا فضای باز نباید در این فصل زیاده‌روی شود.
۵- وعده های غذایی : ناهار باید در این فصل کم و سبک باشد، چون وسط روز هوا بسیار گرم و قوه هاضمه ضعیف است و در نتیجه غذای وسط روز نباید سنگین باشد.
۶- غذاهای سبک : در این فصل باید کلاً از غذاهای با هضم راحت مانند ماهی‌های کوچک، جوجه مرغ، مرغ و … استفاده شود.
۷- پرهیز ازحرارت : مصرف آب داغ و توقف در زیر نور خورشید نیز در فصل تابستان مضر است.
با بوی بد بدنمان در تابستان چکار کنیم؟
کاهش بوی بد بدن با اصلاح تغذیه ارتباط دارد. همان طور که ذکر شد در طب سنتی بهترین خوراک‌های تابستانه خوراک‌هایی است که ضمن برخورداری از اعتدال و لطافت و سبکی، طبع سرد و تر داشته و نیز غلبه بر صفرا باشند تا بتوانند محیط داخلی بدن را در حالت تعادل نگه دارند. در تابستان همه اخلاط به ویژه خلط صفرا برانگیخته میشوند و تولید آن نسبت به دیگر فصول سال افزایش می‌یابد، بنابراین آسایش بدن و دوری از گرما و در خانه خنک نشستن از دیگر توصیه‌های حکما برای تابستان است. همان طور که اشاره شد ورزش و حرکت خود باعث ایجاد گرمی در بدن می‌شود و این گرمی که به طبع فصل یاری می‌رساند محرک اخلاط به ویژه خلط صفراست و می‌تواند به سوء مزاج منجر شود.
برای کاهش بوی بد بدن در تابستان باید از هر نوع خوردنی و آشامیدنی گرم و خشک پرهیز کرد. شربت سکنجبین، لیمو، غوره، هندوانه یا آب آن، آب‌غوره و میوه‌های تر (ترش و شیرین) مانند آلو و آلبالو و گیلاس را می‌توان به افراد توصیه کرد.
برخی افراد هم از زاج سفید استفاده می‌کنند اما باید بدانید که استفاده نادرست از زاج سفید در زیر بغل می‌تواند باعث سوختگی پوست شود.
